Đường Nguyễn Tri Phương, Thành phố Huế, Tỉnh Thừa Thiên Huế

1. Vị trí con đường

Đường Nguyễn Tri Phương nằm trên địa bàn hai phường Phú Nhuận và Phú Hội, về phía Nam sông Hương, khởi đầu từ đường Bến Nghé, qua ngã tư đường Hùng Vương đến đường Hà Nội (tiếp giáp ngã sáu các đường giao nhau Hoàng Hoa Thám, Lý Thường Kiệt, Ngô Quyền), dài 430m. Đường lưu thông hai chiều, cấm xe ca xe tải nặng.

2. Lịch sử con đường

Đường được hình thành từ cuối thế kỷ 19, cùng thời với việc người Pháp xây dựng Tòa Khâm sứ ở Huế, năm 1908 sát nhập vào thành phố. Từ năm 1955 trở về trước, đường này có tên Bobillot (Rue Bobillot). Sau năm 1956, đặt lại tên mới là đường Nguyễn Tri Phương cho đến ngày nay. Dân gian thường gọi là đường Nhà thờ nhà nước.

3. Tiểu sử nhân vật lịch sử gắn liền với con đường

Nguyễn Tri Phương (Canh Thân 1800 - Quý Dậu 1873) Nguyễn Tri Phương, đại thần triều Nguyễn, tên trước là Nguyễn Văn Chương, tự là Hàm Trinh, hiệu là Đường Xuyên, quê ở làng Đường Long (sau đổi Chí Long) xã Phong Chương, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên. Ông xuất thân trong một gia đình nông dân, nhưng nhờ ý chí tự học, tự lập ông đã làm nên sự nghiệp lớn cho dân cho nước. Thời trẻ, ông làm Thư lại ở huyện Phong Điền, rồi lên làm Thư lại Bộ Hộ, ông được Thượng thư Nguyễn Đăng Tuân tin phục tiến cử với vua Minh Mạng, từ đấy ông luôn thăng tiến cống hiến tài sức cho đất nước. Năm 23 tuổi ông được vua bổ làm Bí thư ở Nội điện (hàm Điển bộ), sau thăng Tu soạn rồi Thừa chỉ ở Nội các, thăng Thị độc, Thị giảng, năm 31 tuổi thăng Hồng Lô tự khanh. Năm 1832, ông 32 tuổi, được bổ sung phái bộ sang Trung Quốc liên hệ việc thương mại. Năm 35 tuổi, ông vào Gia Định cùng Trương Minh Giảng bình định các vùng đất mới khai hoang. Ông được thăng hàm Thị lang, Tham tri, Tuần phủ, Khâm sai đại thần, Thượng thư. Cuộc đời làm quan của ông cũng nhiều phen lận đận, thăng, giáng nhiều lần từ Thượng thư, Tổng đốc xuống Tham tri, Thư lại rồi lên làm Phụ chính, Kinh lược sứ. Ông có công đánh giặc, mở đất khai hoang lập đồn điền, dân cư an lạc. Ông được chép công trạng khắc vào bia đá ở tòa Võ Miếu Huế. Vua Tự Đức phong ông tước Tráng Liệt Bá, cải tên ông thành Nguyễn Tri Phương (lấy ý câu "Dõng thả tri phương" nghĩa là dũng mãnh mà lắm mưu chước). Năm 1872, ông được bổ chức Tuyên sát đổng sức Đại thần thay mặt triều đình xem xét việc quân sự ở Bắc Kỳ. Khi quân Pháp tấn công thành Hà Nội tháng 11/1873, ông cùng con trai là Phò mã Nguyễn Lâm và binh lính chiến đấu oanh liệt trước sức mạnh của quân Pháp. Phò mã Nguyễn Lâm tử trận, ông bị thương, thành mất, ông mặc cho vết thương đau đớn rồi tuyệt thực gần 1 tháng và mất vào 20/12/1873, hưởng thọ 74 tuổi. Thi hài ông và con trai được đưa về an táng tại quê nhà. Cái chết của ông để lại nỗi thương tiếc trong lòng người dân Thăng Long và cả triều đình. Vua Tự Đức cũng như nhiều văn thần võ tướng đều có thơ, đối khóc điếu ông. Tại Kinh đô Huế, tên ông được thờ ở đền Trung Nghĩa, tại Hà Nội ông và những tuỳ tướng tử trận được thờ ở đền Trung Liệt, tại quê nhà triều đình cho dựng đền Trung Hiếu để thờ ông. Năm 1990, khu lăng mộ và nhà thờ Nguyễn Tri Phương tại xã Phong Chương đã được Nhà nước công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Nhà thờ San Fransisco, Đại học dân lập Phú Xuân (cơ sở 2), Trường Tiểu học Lê Lợi (trường Chaigneau cũ), Trường THPT bán công Nguyễn Trường Tộ, Tạp chí Huế Xưa và Nay, Trường THCS Nguyễn Tri Phương, Khách sạn Thuận Hoá, Phòng cảnh sát PCCC và nhiều Công ty khách sạn đóng trên trục đường này.
Đường phố cùng tên Nguyễn Tri Phương:

• Đường Nguyễn Tri Phương - Thị xã Gò Công - Tỉnh Tiền Giang
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Mỹ Tho - Tỉnh Tiền Giang
• Đường Nguyễn Tri Phương - Quận Hồng Bàng - Thành phố Hải Phòng
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Vũng Tàu - Tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Bạc Liêu - Tỉnh Bạc Liêu
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Long Xuyên - Tỉnh An Giang
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thị xã Tân Châu - Tỉnh An Giang
• Đường Nguyễn Tri Phương - Quận Ninh Kiều - Thành phố Cần Thơ
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Buôn Ma Thuột - Tỉnh Đắk Lắk
• Đường Nguyễn Tri Phương - Thành phố Biên Hòa - Tỉnh Đồng Nai