Xã Cao Xá, Huyện Lâm Thao, Tỉnh Phú Thọ

Cao Xá là 1 xã thuộc huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Phía đông giáp Sông Hồng, bên kia sông là Ba Vì-TP Hà Nội, gần nơi hội tụ của 3 con sông lớn là Sông Hồng, Sông Đà và Sông Lô; phía tây giáp các xã Tứ Xã, Sơn Vi của huyện Lâm Thao; phía nam giáp các xã Thuỵ Vân và Thanh Đình thuộc TP Việt Trì; phía nam giáp với xã Vĩnh Lại của huyện Lâm Thao.

Kinh tế - Xã hội

Điểm xuất phát của Cao Xá đã có 13/19 tiêu chí đạt chuẩn theo bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới của tỉnh, chỉ còn 6/19 tiêu chí chưa đạt. Với tinh thần quyết tâm cao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, đến nay, xã Cao Xá là 1 trong 6 xã trong năm 2014 cán đích xây dựng nông thôn mới của huyện Lâm Thao khi hoàn thành 19/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Đây chính là niềm vinh dự của xã Cao Xá nói riêng và huyện Lâm Thao nói chung.
Đến với xã Cao Xá có thể cảm nhận rõ bộ mặt nông thôn đã có những đổi thay từng ngày, những tuyến đường liên thôn, liên xã, các ngả đường về các thôn đã được đổ bê tông cứng hóa rộng và đẹp. Các công trình phúc lợi, trường học được xây dựng khang trang, kiên cố, khuôn viên nhà cửa được chỉnh trang sạch đẹp. Sau hơn 3 năm triển khai thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, đến cuối năm 2014 đường giao thông nông thôn với đường liên xã, liên thôn đã được bê tông hóa và nhựa hóa đạt 100%; 70% đường trục chính nội đồng được cứng hóa; 60% hệ thống kênh mương tưới tiêu được kiên cố hóa; áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi như gieo trồng các giống lúa chất lượng cao, cây hoa màu chất lượng cao; 100% các hộ trong xã được sử dụng điện thường xuyên an toàn; 100% các trường học thuộc xã đạt chuẩn Quốc gia; 23/23 thôn có nhà văn hóa và khu thể thao đạt chuẩn; 23/23 xã có hệ thống internet đến thôn; không còn nhà tạm, dột nát; thu nhập bình quân đạt 25,2 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 3%; 98% người có việc làm thường xuyên; 81% số người tham gia mua bảo hiểm y tế, trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia; 22/23 khu đạt chuẩn khu văn hóa theo quy định; 99% tỷ lệ hộ sử dụng nước hợp vệ sinh và nước sạch theo quy chuẩn Quốc gia, trong xã có tổ thu gom rác thải, khai thông cống rãnh, phát quan dọn cỏ ở đường thu gom về nơi quy định để xử lý... Để đạt cả 19 tiêu chí Cao Xá đã huy động được nguồn vốn tổng cộng là 35.493 triệu đồng.

Lễ hội

Đình Vĩnh Mộ thuộc thôn Vĩnh Mộ (nay đổi tên là thôn Vĩnh Tề), xã Cao Xá, huyện Lâm Thao. Đình thờ vị Thành Hoàng là Tướng Quốc dưới thời Hùng Duệ Vương. Tên huý của ngài là Nguyễn Văn Kỳ. Đương thời ngài giữ chức Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân. Khi cáo lão, ngài về đây chiêu dân, lập nên ấp Bình Mạc Sách (tức thôn Vĩnh Tề ngày nay). Do có công lớn phò vua hộ quốc và lập nên làng Bình Mạc nên ngài được phong là Đại Vương Đương Cảnh Thành Hoàng Dũng Lược Phụ Thiên Tướng Quân. Tuy sống trong cảnh bình yên dân dã, nhưng ngài vẫn điều hành dân binh vừa lao động sản xuất, vừa rèn luyện binh mã như thời còn chiến trận. Hằng năm cứ vào mồng 7 tháng Giêng là mở Hội vật đuổi giải. Hội vật diễn ra suốt 5 ngày, từ ngày 7 đến hết ngày 11 tháng Giêng. Lễ hội được duy trì hết thế hệ này sang thế hệ khác như để diễn lại các trận chiến của quân dân ngài Kỳ và để tri ân người đã có công khai dân lập ấp, chống giặc ngoại xâm bảo vệ Tổ quốc.
Hội vật đuổi giải Vĩnh Mộ xưa kia nổi tiếng khắp vùng. Đến ngày hội là dân các vùng nô nức trẩy hội về Vĩnh Mộ, vừa để xem vật, vừa để dự hát Xoan, Ghẹo. Các đô vật ở các lò vật Tứ Xã, Sơn Vi, Tràng Đông, Tràng Nam, Việt Trì, Chính Công, Sơn Tây… đều về Vĩnh Mộ đua tài.
Hội vật đuổi giải ở Vĩnh Mộ có nét đặc biệt khác với tất cả các hội vật trên cả nước. Đuổi giải chính là đặc trưng độc nhất vô nhị của hội vật Vĩnh Mộ. Hội vật ở các nơi thường kết thúc ở trận chung kết, nhưng ở Vĩnh Mộ, sau trận chung kết còn có phần đuổi giải. Đây cũng là lí do mà hội vật Vĩnh Mộ lại có tên là “Hội vật đuổi giải”. Đuổi giải sẽ diễn ra khi đô vật đã thắng tuyệt đối, không còn ai dám vào vật nữa. Giải vật được treo ở trên cột cờ. Người thắng cuộc trèo lên giật lấy giải rồi cắm đầu cắm cổ chạy ra khỏi làng. Đằng sau là dân làng cầm gậy gộc, giáo mác hò reo đuổi theo. Đến khi người đoạt giải chạy ra khỏi làng, nhảy xuống nước thì dân làng mới không đuổi nữa. Khi chạy ra khỏi làng, nếu quay mặt lại sẽ bị dân làng đánh đòn vì quay mặt lại là năm ấy dân làng không may mắn. Đuổi giải xong là kết thúc hội vật. Nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ thì dân làng rất phấn khởi, nhà nhà ăn mừng như ăn tết vì tin rằng năm đó sẽ mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Hội vật đuổi giải đình Vĩnh Mộ là một di sản văn hóa phi vật thể quý báu của địa phương. Hội vật tồn tại từ xa xưa và rất nổi tiếng. Đặc biệt, Hội vật đuổi giải Vĩnh Mộ đã được ghi vào sách Nền văn hóa văn minh thế giới, được đánh dấu trên Bản đồ du lịch lễ hội của UNESCO và trên lịch của Nhà xuất bản Văn hóa có ghi “Hội vật Vĩnh Mộ” (Lâm Thao-Phú Thọ)-đó là ngày 7 tháng Giêng năm Quý Mùi.
Phường / Xã / Thị trấn cùng tên Cao Xá:

• Xã Cao Xá - Huyện Tân Yên - Tỉnh Bắc Giang