Tỉnh An Giang

An Giang là tỉnh ở miền Tây Nam Bộ (còn gọi là vùng đồng bằng sông Cửu Long) Việt Nam. Diện tích tự nhiên của tỉnh là 3.506 km2 .
An Giang thành lập năm 1832 dưới triều vua Minh Mạng là một trong sáu tỉnh đầu tiên ở Nam Kỳ (Nam Kỳ lục tỉnh) Dưới thời Pháp thuộc Tỉnh An Giang bị giải thể và sau đó lại được chính quyền Việt Nam Cộng hòa tái lập, tồn tại từ cuối năm 1956 cho đến ngày nay.
An Giang là tỉnh đầu tiên ở Đồng bằng sông Cửu Long có 2 thành phố trực thuộc tỉnh là Long Xuyên và Châu Đốc tháng 7 năm 2013. Thành phố Long Xuyên có truyền thống văn hóa đặc trưng của một thành phố miền Tây với chợ nổi trên sông Hậu và nhiều di tích thắng cảnh khác. Thành phố Châu Đốc là thành phố biên giới, nổi tiếng với cụm di tích và thắng cảnh ở núi Sam. Hiện nay, tỉnh lỵ tỉnh An Giang được đặt tại thành phố Long Xuyên.

Các số điện thoại quan trọng

UBND tỉnh An Giang: (0296) 3856 188
Bệnh viện Đa khoa An Giang: (0296) 3852 862
Bênh viện Bình Dân: (0296) 3847 206
Bệnh viện Đa khoa thành phố Châu Đốc: (0296) 3867 148

Vị trí địa lý

Phía Đông và phía Bắc An Giang giáp tỉnh Đồng Tháp, phía Đông Nam giáp thành phố Cần Thơ, phía Tây Bắc giáp Campuchia với đường biên giới dài gần 100 km, phía Nam và Tây Nam giáp tỉnh Kiên Giang.

Lịch sử

Thời kỳ phong kiến Nhà Nguyễn ( từ thế kỷ XVIII đến 1867)

Theo sách Đại Nam nhất thống chí: “Xưa là đất Tầm Phong Long, năm Đinh Sửu thứ 19 (1757) đời Thế Tông, quốc vương Chân Lạp Nặc Tôn dâng đất nầy, đặt làm đạo Châu Đốc, vì đất ấy có nhiều chỗ bỏ hoang, đầu đời Gia Long mộ dân đến ở, gọi là Châu Đốc Tân Cương”.
Gia Long đổi Gia Định trấn thành Gia Định thành năm Mậu Thìn 1808. Gia Định thành thống quản 5 trấn:Định Tường, Vĩnh Thanh, Phiên An, Biên Hoà và Hà Tiên. Tỉnh An Giang ( ngày nay) lúc bấy giờ thuộc trấn Vĩnh Thanh.
Minh Mạng tiếp tục đổi " Ngũ trấn" thành " Lục tỉnh" gồm : Phiên An, Biên Hoà, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên năm Nhâm Thìn 1832.
Sách Đại Nam nhất thống chí viết “ Năm Minh Mạng thứ 13 (1832) lấy đất nầy cùng với huyện Vĩnh An tỉnh Vĩnh Long đặt làm phủ Tuy Biên và Tân Thành; đặt bốn huyện là Tây Xuyên, Phong Phú, Đông Xuyên và Vĩnh An lập tỉnh An Giang, đặc chức An Hà Tổng đốc, thống lĩnh 2 tỉnh An Giang và Hà Tiên, lại đặt hai ty Bố chánh, Án sát” .
Như vậy, tỉnh An Giang được thành lập từ năm 1983, gồm có 2 phủ, 4 huyện. Lỵ sở của tỉnh An Giang đặc tại Châu Đốc, nơi Tổng đốc An Hà trú đóng cai quản 2 tỉnh An Giang, Hà Tiên. Tỉnh An Giang ngày nay gần khớp với địa bàn hai huyện Đông Xuyên và Tây Xuyên xưa ( tức phủ Tuy Biên).
Minh Mạng cho lấy đất Ba Thắc đặt thêm phủ Ba Xuyên, đặt hai huyện Phong Nhiêu, Phong Thạnh và lấy huyện Vĩnh Định tỉnh Vĩnh Long nhập vào tỉnh An Giang năm 1835.
Năm Minh Mạng thứ 17( Bính Thân 1836), vua cho đạc điền lập địa bạ cả Nam Kỳ lục tỉnh. Địa bạ An Giang lần đầu tiên được xác lập ngày mùng 3 tháng 6 năm 1836, ghi nhận lúc bấy giờ có 2 phủ, 4 huyện, 18 tổng, 167 làng.
Đến thời Tự Đức, sau nhiều lần tách nhập, thêm phủ, huyện, An Giang có 3 phủ, 10 huyện ( Đại Nam nhất thống chí liệt kê chỉ có 9 huyện).

Dưới chế độ thực dân Pháp (1867 – 1945)

Thống đốc Dupré, Pháp ra Nghị định ngày 05/01/1876 bỏ hệ thống Nam Kỳ lục tỉnh mà chia thành 4 khu vực : Sài Gòn, Mỹ Tho, Vĩnh Long, Bassac ; bao gồm 19 hạt. Tỉnh An Giang (Nam kỳ lục tỉnh) được chia thành 5 hạt ( Châu Đốc, Long Xuyên, Cần Thơ, Sóc Trăng, Sa Đéc), tỉnh Hà Tiên chia thành 2 hạt ( Hà Tiên, Rạch Giá). Khu vực Bassac (Hậu Giang) gồm 6 hạt: Châu Đốc, Long Xuyên, Hà Tiên, Trà Ôn, Sóc Trăng, Rạch Giá (hạt Sa Đéc thuộc khu vực Vĩnh Long). Địa bàn An Giang ngày nay nằm trên 2 hạt Châu Đốc ( 10 tổng, 91 thôn) và Long Xuyên ( 8 tổng, 55 thôn).
Tỉnh Châu Đốc gồm 4 quận ( Châu Thành, Tân Châu, Tịnh Biên, Tri Tôn) 12 tổng, 98 xã và tỉnh Long Xuyên gồm 3 quận ( Châu Thành, Thốt Nốt, Chợ Mới) 8 tổng, 58 xã năm 1917. Năm 1930, tỉnh Châu Đốc nhận thêm quận Hồng Ngự, tỉnh Long Xuyên vẫn như cũ.

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1945 – 1954)

Chính quyền tay sai tiếp tục duy trì các đơn vị hành chính cả nước có 69 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Năm 1945, Nam kỳ có 21 tỉnh, trong đó tỉnh Châu Đốc có 5 quận là Tịnh Biên, Tri Tôn, Hồng Ngự, Tân Châu, Châu Phú và tỉnh Long Xuyên có 3 quận là Chợ Mới, Thốt Nốt, Châu Thành. Năm 1953, tỉnh Long Xuyên gồm 5 quận ( thành lập thêm 2 quận Núi Sập và Lấp Vò), tỉnh Châu Đốc vẫn như cũ( 5 quận).
Tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc thuộc Khu 9.Đêm 22/9/1945, Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ được thành lập và cuộc Kháng chiến Nam Bộ bắt đầu.Ngày 12/9/1947, Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ ra Chỉ thị số 50/CT phân chia lại địa giới 2 tỉnh Long Xuyên và Châu Đốc thành 2 tỉnh mới là Long Châu Tiền thuộc Khu 8 và Long Châu Hậu thuộc Khu 9.
- Tỉnh Long Châu Tiền có 5 quận là Tân Châu, Hồng Ngự, Chợ Mới, Châu Phú B ( An Phú ngày nay) và Lấp Vò.
- Tỉnh Long Châu Hậu có 6 quận là Tịnh Biên, Tri Tôn, Thốt Nốt, Thoại Sơn, Châu Phú A và Châu Thành (bao gồm 2 tỉnh lỵ là Long Xuyên và Châu Đốc).
Ngày 07/02/1949, tỉnh Long Châu Hậu giao quận Thốt Nốt về tỉnh Cần Thơ và ngày 14/5/1949, tỉnh Long Châu Tiền giao quận Lấp Vò về tỉnh Sa Đéc.
Tháng 5/1949, tỉnh Long Châu Hậu tiếp nhận 3 xã Nam Thái Sơn, Bình Sơn và Thổ Sơn của quận Châu Thành (Rạch Giá) nhập vào quận Tri Tôn và tiếp nhận 2 xã Mỹ Hiệp Sơn (trừ 2 ấp Mỹ Phú, Mỹ Quới) và Tân Hội cùng 4 ấp của xã Tân Hiệp nằm về phía Bắc lộ Cái Sắn vào quận Thoại Sơn.
Tháng 6/1949, chia quận Tân Châu của tỉnh Long Châu Tiền thành 2 quận mới là quận Phú Châu gồm 17 xã và quận Tân Châu gồm 10 xã.
Theo Nghị định 58/TTg ngày 30/10/1950 của Thủ tướng Chính phủ 2 tỉnh Long Châu Hậu và Hà Tiên được sáp nhập thành tỉnh Long Châu Hà, gồm 8 quận : Tịnh Biên, Tri Tôn, Châu Phú A, Châu Thành, Thoại Sơn, Thốt Nốt, Giang Châu (quận Giang Thành và Châu Thành của Hà Tiên nhập lại, là huyện Hà Tiên ngày nay) và Phú Quốc. Sáp nhập 2 quận Tri Tôn, Tịnh Biên thành quận Tịnh Biên; 2 quận Châu Thành,Thoại Sơn thành quận Châu Thành tháng 7/1951.
Ngày 27/6/1951, theo Nghị định 173/NB51 của Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ, tỉnh Long Châu Sa được thành lập trên cơ sở nhập tỉnh Sa Đéc vào tỉnh Long Châu Tiền, gồm có 7 huyện : Châu Thành (Sa Đéc), Lai Vung, Cao Lãnh, Tân Hồng, Tân Châu, Phú Châu và Chợ Mới. Lúc này, 2 huyện Hồng Ngự và Tân Châu của Long Châu Tiền chia ranh giới lại thành 2 huyện Tân Hồng và Tân Châu. Đến tháng 7/1951, nhập huyện Lấp Vò vào tỉnh Long Châu Sa.
Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ ra nghị định 252/NB51 ngày 12/10/1951 chia liên khu Nam Bộ thành 2 phân liên khu: Phân liên khu Miền Đông gồm 6 tỉnh : Gia Định, Thủ Biên, Bà Rịa, Chợ Lớn, Mỹ Tho, Long Châu Sa và Phân liên khu Miền Tây gồm 6 tỉnh : Bến Tre, Vĩnh Trà, Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Long Châu Hà. Hai tỉnh Long Châu Hà và Long Châu Sa tồn tại đến năm 1954.

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ (1954 – 1975)

Năm 1955, tỉnh Châu Đốc có 5 quận: Châu Phú, Tân Châu, Tri Tôn, Tịnh Biên, Hồng Ngự với 70 xã. Tỉnh Long Xuyên có 5 quận : Châu Thành, Chợ Mới, Núi Sập, Thốt Nốt, Lấp Vò với 47 xã.
Theo Sắc lệnh 246/VN ngày 08/9/1964,( chính quyền Sài Gòn), tỉnh An Giang được tách thành 2 tỉnh : tỉnh Châu Đốc (5 quận, 10 tổng, 57 xã) và tỉnh An Giang (4 quận, 6 tổng, 38 xã). Tỉnh Long Xuyên cũ được đặt tên là tỉnh An Giang cho đến năm 1975.
Tháng 10/1954, chính quyền Cách mạng, Xứ ủy Nam Bộ lập lại 2 tỉnh Long Xuyên và Châu Đốc. Tỉnh Long Xuyên gồm các quận : Châu Thành, Chợ Mới, Lấp Vò, Thốt Nốt, Phong Thạnh Thượng. Tỉnh Châu Đốc gồm các quận : Tân Châu, Hồng Ngự, Tri Tôn, Tịnh Biên, Châu Phú.
Theo sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ, giữa năm 1957, tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc hợp nhất lại thành tỉnh An Giang, gồm 9 quận : Chợ Mới, Thốt Nốt, Núi Sập, Châu Thành, Châu Phú, An Phú, Tân Châu, Tịnh Biên, Tri Tôn. Giao Hồng Ngự về tỉnh Kiến Phong và giao Lấp Vò về tỉnh Sa Đéc.
Tháng 10/1961,để đối phó với tình hình mới, Tỉnh ủy An Giang quyết định thành lập các liên huyện Tịnh Biên - Tri Tôn lấy tên Tịnh Biên, liên huyện Châu Thành - Huệ Đức lấy tên Châu Thành, liên huyện Tân Châu - An Phú lấy tên Tân Châu. Cuối năm 1962, Tỉnh uỷ chỉ đạo tách liên huyện Tịnh Biên - Tri Tôn trở lại 2 huyện như trước.
Tháng 8/1971, An Giang chia thành 2 tỉnh An Giang và Châu Hà.
- Tỉnh An Giang gồm 5 huyện : Châu Phú, Châu Thành X, An Phú, Tân Châu, Phú Tân, bao gồm 2 nơi mà nay gọi là thành phố Long Xuyên và thị xã Châu Đốc.
- Tỉnh Châu Hà gồm 6 huyện : Tịnh Biên, Tri Tôn, Huệ Đức, Hà Tiên, Phú Quốc và Châu Thành A của tỉnh Kiên Giang.
Trung ương Cục chia lại địa bàn các tỉnh, tháng 5/1974, tỉnh An Giang, Châu Hà và Kiến Phong chuyển thành 2 tỉnh Long Châu Tiền và Long Châu Hà.
- Tỉnh Long Châu Tiền gồm 6 huyện : Tân Châu, An Phú, Phú Tân A, Phú Tân B, Hồng Ngự và Tam Nông (nay là Thanh Bình thuộc tỉnh Đồng Tháp).
- Tỉnh Long Châu Hà gồm có các huyện : Châu Thành X, Châu Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên, Huệ Đức, Châu Thành A (Rạch Giá), Phú Quốc và 2 thị xã Long Xuyên và Châu Đốc.

Sau ngày giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước ( từ 1975 đến 2000)

Nghị quyết số 19/NQ-TW ngày 20/12/1975 của Bộ Chính trị, An Giang được thành lập bao gồm tỉnh Long Xuyên và tỉnh Châu Đốc cũ (trừ huyện Thốt Nốt). Tỉnh An Giang lúc này có 8 quận, 84 xã.
Nghị định của Chính phủ Cách mạng lâm thời Miền Nam Việt Nam tháng 2/1976, giải thể khu hợp nhất tỉnh, bỏ danh xưng “quận” có từ thời Pháp và lấy lại danh xưng “huyện” ; “quận” và “phường” dành cho các đơn vị tương xứng với huyện và xã khi đã đô thị hóa. Tỉnh An Giang có 10 huyện, thị là : Châu Thành, Huệ Đức, Chợ Mới, Phú Tân, Châu Phú, Phú Châu, Tri Tôn, Tịnh Biên, thị xã Long Xuyên và thị xã Châu Đốc.
Quyết định 56/CP của Chính phủ n gày 11/3/1977 hợp nhất huyện Tri Tôn và Tịnh Biên thành huyện Bảy Núi. huyện Huệ Đức và Châu Thành thành Huyện Châu Thành,
Quyết định số 300/HĐBT ngày 23/8/1979, của Hội đồng Bộ trưởng điều chỉnh địa giới một số huyện thuộc tỉnh An Giang. Huyện Bảy Núi được chia thành 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Huyện Châu Thành chia thành 2 huyện Châu Thành và Thoại Sơn. An Giang có 8 huyện và 2 thị xã.
Quyết định số 373/HĐBT ngày 13/11/1991 của Hội đồng Bộ trưởng chia huyện Phú Châu thành 2 huyện Tân Châu và An Phú.
Nghị định 09/NĐCP ngày 01/3/1999, của Chính phủ thành lập thành phố Long Xuyên. Tỉnh An Giang hiện nay gồm các đơn vị hành chính trực thuộc là thành phố Long Xuyên, thị xã Châu Đốc và 9 huyện Châu Thành, Thoại Sơn, Chợ Mới, Phú Tân, Châu Phú, Tân Châu, An Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên; với 140 đơn vị hành chính cơ sở gồm 11 phường, và 11 thị trấn và 118 xã.
Đến năm 2010, tỉnh An Giang có 11 đơn vị hành chính cấp huyện và 156 đơn vị hành chính cấp xã gồm 20 phường, 16 thị trấn, 120 xã.

Dân số

An Giang là tỉnh có dân số đông nhất khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Dân số toàn tỉnh tính đến năm 2011 là 2.151.000 người, mật độ dân số 608 người/km². Toàn tỉnh có 24.011 hộ dân tộc thiểu số, với 114.632 người, chiếm 5,17% tổng dân số toàn tỉnh.

Tài nguyên thiên nhiên

1. Tài nguyên đất

An Giang có 37 loại đất khác nhau, hình thành 6 nhóm đất chính, trong đó chủ yếu là nhóm đất phù sa trên 151.600 ha, chiếm 44,5%. Đất đai của An Giang phần lớn màu mỡ vì 72% diện tích là đất phù sa hoặc có phù sa, địa hình bằng phẳng, thích nghi đối với nhiều loại cây trồng.

2. Tài nguyên rừng

An Giang có trên 583 ha rừng tự nhiên thuộc loại rừng ẩm nhiệt đới, đa số là cây lá rộng, với 154 loài cây quý hiếm thuộc 54 họ, ngoài ra còn có 3.800 ha rừng tràm. Sau một thời gian diện tích rừng bị thu hẹp, những năm gần đây tỉnh đã chú ý nhiều tới việc gây lại vốn rừng. Động vật rừng An Giang cũng khá phong phú và có nhiều loại quí hiếm.

3.Tài nguyên khoáng sản

An Giang có tài nguyên khoáng sản khá phong phú, so với các tỉnh trong vùng đồng bằng sông Cửu Long, trữ khoáng sản khá; đá granít trên 7 tỷ m3; đá cát kết 400 triệu m3; than bùn 16,4 triệu tấn; vỏ sò 30 – 40 triệu m3; cao lanh 2,5 triệu tấn; ngoài ra còn có các loại puzolan, fenspat, bentonite, cát sỏi,…

Tiềm năng kinh tế

1. Tiềm năng du lịch

Du lịch của tỉnh tập trung vào các lĩnh vực văn hoá, du lịch sinh thái, du lịch vui chơi giải trí và du lịch nghỉ dưỡng.

2. Những lợi thế so sánh

Tài nguyên khoáng sản là lợi thế của tỉnh An Giang so với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long khác: nguồn đá, cát, đất sét là nguyên liệu quý của ngành công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, đáp ứng nhu cầu rất lớn của vùng đồng bằng sông Cửu Long về vật liệu xây dựng.

Các danh nhân

Tướng nhà Nguyễn Thư Ngọc Hầu (Chợ Mới).
Tướng nhà Nguyễn Nguyễn Văn Nhơn (Vĩnh An, An Giang xưa).
Người cộng tác với Pháp Trần Bá Lộc (Chợ Mới).
Cố Chủ tịch nước CHXHCNVN Tôn Đức Thắng (Tỉnh Long Xuyên).
Cố thủ tướng Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Ngọc Thơ (Long Xuyên).
Cố Bộ trưởng Bộ y tế Nguyễn Văn Hưởng (Chợ Mới).
Cố Bộ trưởng Bộ ngoại giao Ung Văn Khiêm (Chợ Mới).
Nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Giàu (Chợ Mới).
Lãnh tụ phong trào chống Pháp Trần Văn Thành (Phú Tân)
Nguyễn Hoàng Việt - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tổ chức Trung ương.
Nhà văn Nguyễn Chánh Sắt
Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hầu
Nhà văn Nguyễn Quang Sáng
Nhà văn Anh Đức
Nhà văn Lê Văn Thảo
Nhà thơ Viễn Phương
Nhà văn Vương Trung Hiếu
Nhà văn - nhà thơ Trịnh Bửu Hoài
Nhà văn Nguyễn Thị Thanh Hiếu
Nhà giáo Trần Hữu Thường (Tân Châu).
GS. TS. NGND. Võ Tòng Xuân (Tri Tôn).

Các lễ hội

Những lễ hội đặc sắc hằng năm được tổ chức như lễ hội “Vía bà chúa Xứ”, lễ hội đua bò Bảy Núi hay các lễ hội đặc sắc của người Khmer, người Chăm cùng sinh sống tại vùng đất này.

Đặc sản

Gỏi sầu đâu
Mắm ruột
Xôi phồng chợ Mới
Tung lò mò
Bánh phồng Phú Mỹ
Gà hấp lá trúc
Thốt nốt
Cà na đập
Cốm dẹp
Khô rắn An Phú
Bò cạp Bảy núi
Bún cá Long xuyên
Dưa xoài Cù lao Giêng
Mắm thái Châu Đốc
Cơm nị - cà púa của dân tộc Chăm Châu Giang
Bánh canh Vĩnh Trung
Trái Trúc vùng Thất sơn
Xôi Xiêm Châu Đốc
Chè thốt nốt
Bánh bò thốt nốt - Châu Đốc

Các danh lam thắng cảnh - Du lịch

Núi Cấm
Núi Sam
Núi Dài Năm Giếng
Núi Cô Tô
Núi Dài
Núi Tượng
Núi Két
Núi Nước
Chùa Phật Lớn
Rừng tràm Trà Sư
Hồ Thoại Sơn
Búng Bình Thiên
Cù lao Giêng
Khu lưu niệm chủ tịch Tôn Đức Thắng
Lăng Thoại Ngọc Hầu
Chùa Tây An
Chùa Phước Điền
Miếu Bà Chúa Xứ