Tỉnh Bình Định

Bình Định là tỉnh duyên hải Nam Trung bộ có diện tích tự nhiên 6.025,1 km2...cách thành phố Hồ Chí Minh 649 km về phía Bắc Là 1 trong 5 tỉnh của vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Bình Định có 11 đơn vị hành chính: thành phố Quy Nhơn là tỉnh lỵ, đô thị loại 2 và 10 huyện gồm An Lão, Vĩnh Thạnh, Vân Canh (miền núi),Tây Sơn, Hoài Ân (trung du), Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Phù Cát, An Nhơn, Tuy Phước (đồng bằng). Bình Định là vùng đất trung tâm của miền Trung Việt Nam với gần 5 thế kỷ giữ vai trò trung tâm của nhà nước Chăm-pa nhưng văn hóa Chăm-pa ở đây vẫn phát triển cho đến khi nhà nước Chăm-pa mất vai trò lịch sử.
Bình Định đang bảo tồn nhiều di tích kiến trúc-văn hóa của người Chăm, đặc biệt là thành Đồ Bàn và các tháp Chăm (8 cụm, 14 tháp) với nghệ thuật kiến trúc độc đáo. Bình Định Là quê hương của người anh hùng áo vải Quang Trung-Nguyễn Huệ. Nơi xuất phát và là thủ phủ của phong trào nông dân Tây Sơn cuối thế kỷ 18. Bình Định có nhiều vũng vịnh với những bãi tắm đẹp và danh lam thắng cảnh biển hấp dẫn với bờ biển dài trên 130 km.

Các số điện thoại quan trọng

Văn phòng UBND tỉnh Bình Định:056.3822294
Bệnh viện Chuyên khoa lao: 056. 3848687
Bệnh viện Đa khoa TP Quy Nhơn:056. 3872973
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Định:056. 3822184
Bệnh viện Phong Quy Hoà:056. 3646334
Bệnh viện Quân y 13:056. 3846031
Bệnh viện Tâm thần Bình Định:056. 3848660
Bệnh viện Y học Dân tộc:056. 3822315

Vị trí địa lý

Phía Bắc giáp tỉnh Quảng Ngãi, phía Nam giáp tỉnh Phú Yên, phía Đông giáp biển Đông; phía Tây giáp tỉnh Gia Lai và. Bình Định nằm ở trung tâm của trục Bắc-Nam (trên cả 3 tuyến Quốc lộ 1A, đường sắt xuyên Việt và đường hàng không nội địa),là cửa ngõ ra biển gần nhất và thuận lợi nhất của Tây Nguyên, Nam Lào, Đông Bắc Campuchia và Thái Lan (bằng cảng biển quốc tế Quy Nhơn và Quốc lộ 19).
Địa hình
Địa hình của tỉnh tương đối phức tạp, thấp dần từ Tây sang Đông của dãy Trường Sơn, độ cao trung bình 500 -700 m, kế tiếp là vùng trung du. Địa hình phổ biến là đồi thấp xen kẽ thung lũng hẹp có độ cao dưới 100 mét, hướng vuông góc với dãy Trường Sơn. Vùng thấp là vùng đồng bằng rải rác có đồi thấp xen kẽ. Địa hình đồng bằng nghiêng nên rất dễ bị rửa trôi, dẫn đến đất bị bạc màu và mặn hoá.

Lịch sử

Bình Định giai đoạn phong kiếnTừ (năm 192) đầu Công nguyên trên dải đất miền Trung Việt Nam đã hình thành một nhà nước cổ đại, đó là Nhà nước Chăm-pa. Nhà nước Chăm-pa được xây dựng trên một nền tảng văn hóa hết sức rực rỡ, nó kế thừa những thành tựu của nền văn hóa Sa Huỳnh trước đó, đồng thời tiếp thu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ, Trung Hoa cùng nhiều yếu tố của các nền văn hóa khác trong khu vực. Nhà nước Chăm-pa với sự khởi nguồn từ năm 192 đã kết thúc vai trò lịch sử riêng của mình vào nửa cuối thế kỷ XVII, chấm dứt sự tồn tại đầy oanh liệt của mình trong suốt 16 thế kỷ.
Vua Lê cho lập phủ Hoài Nhơn tháng 7/1471 gồm 3 huyện là: Bồng Sơn, Phù Ly và Tuy Viễn. Từ đó người Việt bắt đầu tiến vào sinh sống trên vùng đất Bình Định ngày nay. Năm 1490 (chưa đầy 20 năm sau), theo Thiên nam dư hạ tập cho biết: dưới thời Hồng Đức, Phủ Hoài Nhơn có 19 tổng và 100 xã.
Nguyễn Hoàng, người được vua Lê cử trấn nhậm hai xứ Thuận Hóa và Quảng Nam năm 1570. Lúc bấy giờ có cả phủ Hoài Nhơn.
Chúa Nguyễn Hoàng cho đổi phủ Hoài Nhơn thành phủ Quy Nhơn năm 1602.
Thời Nguyễn Phúc Tần, chúa cho đổi phủ Hoài Nhơn thành phủ Quy Ninh năm 1651. Chúa Nguyễn Phúc Khoát cho lấy lại tên cũ là Quy Nhơn và vẫn được gọi suốt thời kỳ Tây Sơn năm 1702. Chúa Nguyễn Phúc Khoát năm 1744 đặt các đạo làm dinh, nhưng cấp phủ vẫn giữ nguyên. Phủ Quy Nhơn vẫn thuộc về dinh Quảng Nam, đặt các chức tuần phủ và khám lý để cai trị. Phủ lỵ được dời ra phía Bắc thành Đồ Bàn, đóng tại thôn Châu Thành (nay thuộc xã Nhơn Thành, An Nhơn).
Thời các chúa Nguyễn, ở đàng Trong nói chung, Bình Định nói riêng đã có sự phân hóa giàu nghèo, địa vị khác nhau và các tầng lớp trong xã hội. Đầu thế kỷ XVII, vấn đề trên càng trở nên mâu thuẫn sâu sắc. Trước cuộc khởi nghĩa nông dân Tây Sơn 1771, ở Bình Định đã nổ ra nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân, trong đó tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa của Chàng Lía: cướp của nhà giàu, chia cho dân nghèo, trừng phạt quan lại hống hách bức hiếp dân. Nhưng chẳng được bao lâu, cuộc khởi nghĩa của Lía bị thất bại.
Cuộc khởi nghĩa nông dân của ba anh em nhà Tây Sơn do Nguyễn Nhạc đứng đầu năm 1773 đã phát triển xuống Tây Sơn hạ đạo, chiếm lĩnh đất Kiên Thành (nay là Kiên Mỹ) nơi đã từng sinh ra các thủ lĩnh Tây Sơn. Nguyễn Nhạc tự xưng là đệ nhất trại chủ cai quản hai huyện là Phù Ly và Bồng Sơn. Cùng trong năm đó nghĩa quân Tây Sơn tiếp tục đánh chiếm phủ thành Quy Nhơn.
Tháng 3/1776, Nguyễn Nhạc xây thêm thành Đồ Bàn, đổi tên là thành Hoàng Đế,tự xưng Tây Sơn vương. Ông cho đúc ấn vàng, phong cho Nguyễn Lữ làm Thiếu phó, Nguyễn Huệ làm Phụ chính, các tướng lĩnh khác đều được phong chức cho tương xứng với một chính quyền Trung ương mới được thành lập. Sau khi vua Quang Trung chết, Năm 1793, Nguyễn Ánh đem quân đánh thành Hoàng Đế. Nguyễn Nhạc bị bệnh sai con là Nguyễn Bảo chỉ huy kháng cự, quân của Nguyễn Bảo bị thua, bỏ chạy. Vua Quang Toản sai thái úy Phạm Công Hưng, hộ giá Nguyễn Văn Huấn, Đại tư lệ Lê Trung, Đại tư mã Ngô Văn Sở cùng tướng thủy quân là Đặng Văn Chân từ Phú Xuân vào cứu viện, đánh quân Nguyễn Ánh. Quân Nguyễn Ánh thua chạy.
Thành Hoàng Đế đổi thành phủ Quy Nhơn dưới vương triều Cảnh Thịnh từ năm 1793 – 1799, cũng là bước đường suy yếu của Tây Sơn.
Từ năm 1799 – 1802, thành Quy Nhơn bị quân Nguyễn Ánh chiếm đóng và đổi làm thành Bình Định và suốt chiều dài lịch sử, đây là trung tâm cai trị của triều Nguyễn tại Bình Định trong những năm đầu thế kỷ XIX.
Đến năm 1885, Bình Định là một tỉnh lớn ở Trung Kỳ, nhiều vùng đất của Gia Lai, Kon Tum còn thuộc về Bình Định.
Bình Định giai đoạn chống Pháp-Mỹ Thực dân Pháp sát nhập thêm Phú Yên vào Bình Định thành tỉnh Bình Phú, tỉnh lỵ là Quy Nhơn năm 1890. Đến năm 1899, Phú Yên tách khỏi Bình Phú, Bình Định lại trở thành tỉnh độc lập.
Toàn quyền Đông Dương lại ra Nghị định bãi bỏ tỉnh Plâycu Đe năm 1907. Một nửa đất đai của tỉnh này cho sát nhập trở lại vào tỉnh Bình Định.
Thực dân Pháp lại sát nhập Phú Yên vào tỉnh Bình Định thành tỉnh Bình Phú năm 1913.
Năm 1921, thực dân Pháp tách tỉnh Phú Yên ra, lập lại tỉnh Bình Định và kéo dài cho đến năm 1945.
Ngày 3/9/1945, cùng với cuộc cách mạng tháng Tám sau khi khởi nghĩa dành chính quyền thắng lợi UBND cách mạng lâm thời mới của tỉnh lấy tên tỉnh Bình Định là tỉnh Tăng Bạt Hổ. Tuy nhiên tỉnh Tăng Bạt Hổ thay cho tỉnh Bình Định chưa được Trung ương công nhận, trên các văn bản chính thống của nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vẫn không thay đổi tỉnh Bình Định, do đó tỉnh Tăng Bạt Hổ tồn tại không được bao lâu.
Kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 – 1954) Bình Định là tỉnh tự do hoàn toàn, là hậu phương chiến lược trực tiếp của chiến trường khu V, Tây Nguyên, Nam Lào và Đông Bắc Cam-pu-chia.
Trong khi Hiệp Định Giơnevơ (1954) về Đông Dương ký chưa ráo mực, Đế Quốc Mỹ hất cẳng Pháp nhảy vào miền Nam dựng lên chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm hòng biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới của Mỹ.
Chính quyền Ngô Đình Diệm chia miền Nam Việt Nam thành hai miền: từ Bình Thuận trở vào gọi là Nam phần; từ Bình Thuận trở ra vĩ tuyến 17 gọi là Trung phần. Trung phần lại chia thành hai khu vực, gọi là Trung nguyên Trung phần và Cao nguyên Trung phần.
Trong suốt 20 năm (1954 – 1975), thực hiện lời kêu gọi của chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng về đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ Quốc.Ngày 31/3/1975 cùng cả nước đánh thắng hoàn toàn đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng quê hương yêu dấu của mình.
Tỉnh Bình Định hợp nhất với tỉnh Quảng Ngãi lấy tên là tỉnh Nghĩa Bình từ cuối năm 1975 đến năm 1989. Trong 15 năm hợp nhất nhân dân Bình Định cùng với nhân dân Quảng Ngãi ra sức khắc phục hậu quả chiến tranh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân giữ vững an ninh quốc phòng.
Từ năm 1989, tỉnh Bình Định được tái lập trở lại từ tỉnh Nghĩa Bình.
Bình Định ngày nayChiến thắng mùa Xuân năm 1975 đã đưa Bình Định bước vào thời kỳ phát triển mới, mở ra nhiều cơ hội, thời cơ nhưng cũng có không ít khó khăn, thách thức. Nhìn lại quá trình 40 năm xây dựng và phát triển, cùng cả nước thực hiện đổi mới, để thấy được những thành tựu to lớn mà nhân dân Bình Định đã đạt được trong công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, cũng như trong xây dựng và phát triển quê hương. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân trong tỉnh từng bước được ổn định.
Sau 20 năm tái lập tỉnh đến nay,kinh tế Bình Định đã có bước chuyển mình quan trọng. Kinh tế phát triển toàn diện về mọi mặt, tốc độ tăng trưởng ngày càng cao hơn.Nếu năm 1990, tỷ trọng nông lâm ngư nghiệp chiếm 60%, công nghiệp - xây dựng chiếm 6,6% và dịch vụ 33,4% thì đến năm 2014, tỷ lệ tăng tương ứng là 29,01% - 29,38% - 41,61%; thu nhập bình quân đầu người đạt 14 triệu đồng năm 2005, bằng 70% mức bình quân của cả nước thì đến năm 2014, tăng lên hơn 35 triệu đồng, gấp hơn 2 lần so với năm 2005.
Kim ngạch xuất khẩu của tỉnh tăng nhanh, bình quân tăng 17,23% trong thời kỳ 2006-2010 và năm 2009 đạt 350 triệu USD thì đến năm 2014, đạt hơn 618 triệu USD. Kinh tế tăng trưởng khá nên thu ngân sách của tỉnh cũng tăng nhanh. Nếu năm 2009 đạt 2.661,5 tỷ đồng thì đến năm 2014, đạt 4.941,7 tỷ đồng, tăng gần 2 lần so với năm 2009…Tỉnh Bình Định đã quy hoạch và xây dựng KKT Nhơn Hội với tổng diện tích trên 12.000 ha (hiện đã có 34 dự án với tổng vốn đầu tư trên 23 tỷ USD). Tính đến hết năm 2014, toàn tỉnh có 3.859 DN trong nước và 57 DN có vốn FDI với tổng vốn 1.746,47 triệu USD.Trong những năm qua, Bình Định luôn đứng trong top đầu về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) - do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức.
Đến nay, kinh tế của tỉnh đã có bước phát triển khá cao; cơ cấu kinh tế tiếp tục được chuyển dịch theo hướng công nghiệp và hiện đại hóa; văn hóa - xã hội ngày càng phát triển; thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân luôn được giữ vững; các lĩnh vực quan trọng khác đều có bước phát triển vượt bậc… Nhờ đó, đời sống vật chất và tinh thần của đại bộ phận nhân dân ngày càng được nâng cao.
Danh nhân
Đây Là quê hương và là nơi nuôi dưỡng tài năng các danh nhân: Đào Tấn, Hàn Mặc Tử, Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Yến Lan...;Bình Định cũng là quê hương của các loại hình nghệ thuật truyền thống độc đáo như: tuồng, bài chòi...

Các địa danh nổi tiếng

Quần thể tháp Chăm-Dương Long, Bánh Ít, Cánh Tiên, Tháp Đôi.
Bình Định có nhiều danh lam thắng cảnh đẹp như:Tam Quan, Tân Thanh, Vĩnh Hội, Trung Lương, Hải Giang, Đảo Yến, Quy Hòa, Hầm Hô, Hồ Núi Một, Núi Bà - Hòn Vọng Phu, suối khoáng nóng Hội Vân, đầm Trà Ổ…
Thành phố biển Quy Nhơn
Đầm Thị Nại
Mũi Vi Rồng
Thắng cảnh Hầm Hô
Ghềnh Ráng Tiên Sa
Đảo Yến
Hòn Khô
Cù Lao Xanh
Biển Quy Hòa
Biển Nhơn Lý – Cát Tiến
Chợ Gò Trường Úc
Các lễ hội truyền thống
Lễ hội Đống Đa, lễ hội Chợ Gò, lễ hội làng rèn Phương Danh, lễ hội làng đúc đồng Bằng Châu, lễ hội đô thị Nước Mặn, lễ hội cư dân miền biển, lễ hội đâm trâu...