Tỉnh Hòa Bình

Tỉnh Hòa Bình là một tỉnh miền núi có vị trí ở phía nam Bắc Bộ thuộc vùng tây bắc Việt Nam. Hòa Bình có diện tích 212.740 ha.

Vị trí địa lý

Hòa Bình có tọa độ 200°19'-210°08' vĩ độ Bắc và kinh độ Đông là 104°48'-105°40'. phía Nam giáp Ninh Bình và Thanh Hoá, Phía Bắc Hoà Bình giáp Phú Thọ và Hà Tây, phía Tây giáp Sơn La, phía Đông giáp Hà Tây và Hà Nam. Tỉnh miền núi Hoà Bình tiếp giáp với vùng đồng bằng sông Hồng, có nhiều tuyến đường thuỷ, đ­ường bộ, nối liền với các tỉnh Phú Thọ, Hà Nam,Hà Tây, Ninh Bình. Hòa Bình là cửa ngõ của vùng núi Tây Bắc, cách thủ đô Hà nội 76 km về phía Tây Nam.

Điều kiện tự nhiên

Hoà Bình có địa hình chia cắt phức tạp có nhiều núi cao, độ dốc lớn và theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, phân chia thành 2 vùng: vùng núi có độ cao trung bình từ 600 – 700m nằm về phía Tây Bắc, địa hình rất hiểm trở,
Có khí hậu nhiệt đới gió mùa nên Hoà Bình có mùa đông lạnh, ít mưa; mùa hè nóng, mưa nhiều. Nhiệt độ trung bình hàng năm trên 230C.
Hệ thống sông ngòi trên địa bàn tỉnh Hòa Bình được phân bố tương đối đồng đều với các sông lớn là sông Đà, sông Bưởi, sông Bôi, sông Bùi, sông Lạng.
Diện tích đất tự nhiên toàn tỉnh Hòa Bình là 4.662 km2, đất có rừng trên 173 ngàn ha, đất nông nghiệp trên 65 ngàn ha, đất ch­ưa sử dụng trên 170 ngàn ha.
Khoáng sản ở Hòa Bình có nhiều loại. Trong đó một số loại đã được khai thác như: than, amiăng, đá vôi, nước khoáng,…Nhiều nhất là đá, nước khoáng, đất sét có trữ lượng lớn. Thêm nữa than đá có 6 mỏ nhỏ và 2 điểm khai thác than ở các huyện Lạc Thuỷ, Kim Bôi, Lạc Sơn, Yên Thuỷ, Kỳ Sơn, Đà Bắc, tổng trữ lượng cấp C1 là 982.000 tấn. Đôllômit, cao lanh,barit, cũng có trữ lượng lớn, trong đó có một số mỏ còn chưa được xác định rõ về trữ lượng. Sét phân bố có rải rác trong tỉnh, ở vùng thấp, trữ lượng ước tính 8 – 10 triệu m3.
Trên địa bàn tỉnh Hòa Bình có 6 dân tộc sinh sống, người Mường đông nhất chiếm 63,3%; chiếm 27,73% là người Việt (Kinh); người Thái chiếm 3,9%; người Tày chiếm 2,7%; người Dao chiếm 1,7%; người Mông chiếm 0,52%. Ngoài ra còn có người Hoa sống rải rác ở các địa phương trong tỉnh.

Lịch sử

Tỉnh Hòa Bình được thành lập theo nghị định của Kinh lược Bắc Kỳ ngày 22/6/1886 với tên gọi là tỉnh Mường. Được tách phần đất có người Mường cư trú từ các tỉnh Sơn Tây, Hưng Hóa, Hà Nội và Ninh Bình. Thị trấn Chợ Bờ (thuộc châu Đà Bắc) được đặt là tỉnh lỵ của tỉnh. Đến tháng 11/1886 chuyển về xã Phương Lâm (thuộc huyện Bất Bạt, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây lúc bấy giờ). Tháng 4/1888 do Công sứ Pháp cai trị được đổi tên thành tỉnh Phương Lâm. Ban đầu tỉnh gồm cả Yên Châu Mộc Châu và Phù Yên Châu cùng với vùng có dân tộc Mường thuộc hai châu Yên Lập và Thanh Sơn. Công sứ Pháp Rougery bị nghĩa quân Thanh Sơn tấn công và giết chết ở sở tại.
Toàn quyền Đông Dương ra nghị định ngày 18/3/1891 đổi tên tỉnh Phương Lâm thành tỉnh Hòa Bình.
Châu Lạc Thủy chuyển sang tỉnh Hà Nam ngày 24/10/1908, và đến ngày 1/12/1924, một số xã của Lạc Thủy được nhập vào phủ Nho Quan tỉnh Ninh Bình.
Châu Mai (tức Mai Châu) và châu Đà Bắc hợp nhất thành châu Mai năm 1939, .
Trong kháng chiến chống Pháp, Hòa Bình có 4 huyện: Kỳ Sơn, Lương Sơn, Mai Đà, Lạc Sơn,
huyện Lạc Thủy vẫn thuộc tỉnh Hà Nam, sau này mới trả về Hòa Bình. Ba huyện của Hòa Bình (Lương Sơn, Lạc Sơn, Kỳ Sơn,) thuộc Liên khu 3. Một huyện Mai Đà lại thuộc Liên khu Việt Bắc từ tháng 11/1949 cho đến ngày 9/8/1950 mới trả về Liên khu 3.
huyện Mai Đà chia thành 2 huyện: Mai Châu ở phía nam sông Đà, Đà Bắc ở phía bắc sông Đà ngày 21/9/1956.
Ngày 15/10/1957, huyện Lạc Sơn chia thành 2 huyện: Lạc Sơn và Tân Lạc.
Ngày 17/4/1959, huyện Lương Sơn chia thành 2 huyện: Lương Sơn và Kim Bôi.
Ngày 17/8/1964, huyện Lạc Thủy chia thành 2 huyện: Lạc Thủy và Yên Thủy.
NOgày 27/12/1975 tỉnh Hòa Bình hợp nhất với tỉnh Hà Tây thành tỉnh Hà Sơn Bình.
ngày 12/8/1991 tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành 2 tỉnh Hòa Bình và Hà Tây Theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII kỳ họp thứ 9.
Tháng 12/2001, huyện Kỳ Sơn chia thành 2 huyện:Cao Phong và Kỳ Sơn
Chuyển thị xã Hòa Bình thành thành phố Hòa Bình ngày 27/10/2006.
Từ ngày 1/8/2008,4 xã Tiến Xuân, Đông Xuân, Yên Trung và Yên Bình được tách ra và sáp nhập vào thành phố Hà Nội. Các huyện này đều nằm ở phía bắc của huyện Lương Sơn.

Lễ hội

Lễ hội xuống đồng(khuống mùa) của người MườngLễ hội thường diễn ra vào dịp đầu xuân, như vùng Mường Bi, xóm Lũy huyện Tân Lạc, vùng mường Chiềng, Mường Tôm, xã Tân Lập, huyện Lạc Sơn… Mục đích của lễ hội là để cầu cho mùa màng của một năm mới thịnh vượng, may mắn.Đây cũng là dịp để người Mường vui chơi giải trí nghỉ ngơi,và bày tỏ những ước vọng của mình về một cuộc sống tươi đẹp và yên bình.
Lễ hội sắc bùa của người Mường có nghĩa là xách cồng. Đây là một hội vui có tính chất giải trí diễn ra vào dịp đầu năm mới ở những bản Mường để người ta cầu chúc nhau mạnh khỏe, may mắn.
Lễ hội cầu mùa của người Mường diễn ra ở vùng Mường Vang, Lạc Sơn, là lễ hội của mùa của 7 xã vùng Cộng Hòa tham gia. Lễ hội cầu mùa bắt nguồn từ việc trước đây khi thấy xuất hiện sâu bọ cắn phá mùa màng, các quan lang trong mường nhóm họp bàn việc tổ chức cúng.
Lễ hội đền Bờ là biểu tượng đoàn kết của ba dân tộc Kinh- Mường- Dao sống trên dải đất Hòa Bình được diễn ra vào ngày mồng 7 tháng giêng.
Lễ hội Chá Chiêng của người Thái thường được tổ chức vào mùa xuân khi cây mạ đã xanh và hoa ban đã nở đẹp núi rừng.
Hội cầu phúc Hội cầu phúc của người Thái Mai Châu thường diễn ra vào tháng 8 âm lịch.Các nhà đều sắm cỗ cúng bày ở miếu thờ chung theo nguyên tắc: Năm trước cúng gà, năm sau cúng lợn. Đến chiều, mỗi nhà mổ 2 con gà để cúng Thổ công (để trong nhà) và cúng Thổ địa (đặt ngoài ruộng).
Hội chùa KèLế hội diễn ra vào 16/2 âm lịch.
Lễ hội đền Vua Bà Hội diễn ra vào 8/1 âm lịch.
Lễ rửa lá lúa Hội diễn ra vào tháng 7 và tháng 8 âm lịch.
Ngoài ra còn rất nhiều lễ hội nữa như:lễ hội chùa Hang, lễ hội cầu mưa của người Mường,lễ cơm mới của lễ xên bản,người Thái, xên mường của người Thái, lễ hội chá chiêng của người Thái ...

Địa điểm du lịch

Động Đá Bạc
Động Cô Tiên
Suối ngọc vua Bà
Khu du lịch thác Thăng Thiên
Nhà máy thủy điện Hòa Bình
Bảo tàng không gian văn hóa Mường
Động Tiên Phi
Thung Nai
Bản du lịch Giang Mỗ
Khu bảo tồn thiên nhiên Pu Canh
Đền Bà chúa Thác Bờ
Khu du lịch suối khoáng Kim Bôi
Cửu thác Tú Sơn
Mộ cổ Đống Thếch
Lũng Vân
Động Thác Bờ
Động Hoa Tiên
Chùa Tiên
Nhà máy in tiền Chi Nê
Mai Châu

Đặc sản

Cơm Lam
Lợn cỏ thui luộc
Cá nướng sông Đà
Măng đắng nướng
Măng chua nấu thịt gà
Chả cuốn lá bưởi
Thịt lợn muối chua
Thịt trâu nấu lá lồm
Canh Loóng
Chả rau đáu
Rượu cần