Tỉnh Điện Biên

Điện Biên là tỉnh miền núi nằm ở vùng Tây Bắc, miền Bắc Việt Nam.
Có diện tích tự nhiên là 9.562,9 km2

Vị trí địa lý

Là tỉnh miền núi biên giới phía Tây Bắc của Tổ quốc tỉnh Điện Biên ở phía Bắc giáp với các tỉnh Lai Châu và Sơn La của Việt Nam, Vân Nam của Trung Quốc. Ở phía Tây giáp với Phongsaly của Lào. Ở phía Tây Nam giáp các huyện Pak Xeng, Pak Ou thuộc tỉnh Luangprabang của Lào. Thành phố Điện Biên Phủ là Trung tâm tỉnh lỵ cách Thủ đô Hà Nội 502 km theo đường quốc lộ 6. Các quốc lộ 6, quốc lộ 12, đường thuỷ là hệ thống sông Đà, qua Lào Cai có tuyến đường sắt và tuyến hàng không Hà Nội - Điện Biên nối Tỉnh Điện Biên với vùng đồng bằng sông Hồng và các tỉnh lân cận.
Điện Biên có vị trí chiến lược quốc phòng an ninh của cả khu vực miền Tây Bắc. Điện Biên có biên giới Việt - Lào dài 360 km và biên giới Việt - Trung dài 40,681 km. Là tỉnh duy nhất có chung đường biên giới với cả 2 quốc gia này. Trên tuyến biên giới Việt - Lào có 2 cửa khẩu đã được mở là cửa khẩu quốc gia Huổi Puốc, cửa khẩu quốc tế Tây Trang. Cửa khẩu A Pa Chải - Long Phú thành cửa khẩu quốc gia; là đầu mối giao lưu của vùng Tây Bắc Việt Nam với các tỉnh Bắc Lào và Tây Nam Trung Quốc. Tỉnh gồm 9 đơn vị hành chính: 1 thị xã (TX Mưòng Lay),1 thành phố (TP Điện Biên Phủ), 7 huyện (huyện Điện Biên Đông,huyện Điện Biên, huyện Mường Ảng, huyện Mường Nhé, huyện Tủa Chùa huyện Mường Chà, và huyện Tuần Giáo).

Điều kiện tự nhiên

Tỉnh Điện Biên hiện có 21 dân tộc sinh sống, trong đó dân khoảng 42,2%, là tộc Thái chiếm tỷ lệ cao nhất. tiếp đến là dân tộc H’Mông chiếm 27,2%, dân tộc Kinh chiếm 19%, dân tộc Khơ Mú 3,9%, còn lại là các dân tộc khác như Dao, Hà Nhì, Hoa, Kháng. La Hủ...những nét văn hoá đặc trưng của đồng bào các dân tộc ở Điện Biên khu vực Tây Bắc, có nền văn hóa rất đa dạng với nhiều ngôn ngữ, phong tục tập quán khác nhau...
Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao, mùa hạ nóng, mưa nhiều, mùa Đông tương đối lạnh và ít mưa. Điện Biên ít chịu ảnh hưởng của bão, chịu ảnh hưởng của gió tây khô và nóng. Điện Biên nằm ở khu vực đầu nguồn 3 con sông lớn của cả nước là: Sông Đà, sông Mã và sông Mê Kông.
Địa hình của Điện Biên rất phức tạp, được cấu tạo bởi những dãy núi chạy dài theo hướng Tây Bắc - Đông Nam với độ cao biến đổi từ 200 m đến hơn 1.800 mét. Địa hình thấp dần từ Bắc xuống Nam và nghiêng dần từ Tây sang Đông. Ở phía Bắc(thuộc Mường Nhé) có các điểm cao 1.085m, 1.162m và 1.856m. đỉnh Pu Đen cao nhất là 1.886m. Ở phía Tây có các điểm cao 1.127m, 1.649m, 1.860m và dãy điểm cao Mường Phăng kéo xuống Tuần Giáo. Xen lẫn các dãy núi cao là các thung lũng, sông suối nhỏ hẹp và dốc phân bố khắp nơi trên địa bàn tỉnh, trong đó đáng kể có thung lũng Mường Thanh rộng hơn 150 km2, là cánh đồng lớn và nổi tiếng nhất của tỉnh và toàn vùng Tây Bắc.

Lịch sử

Điện Biên là vùng đất cổ, bằng chứng về khả cổ học từ thời kỳ đồ đá qua sự hiện diện của các di tích như hang Thẩm Khương, Thẩn Búa (ở Tuần Giáo) đã chứng minh con người từ thời thượng cổ đã có mặt rất sớm nơi đây.
Thế kỷ 9 - 10, người Lự ở Mường Thanh phát triển khá mạnh, từ phía Bắc họ phát triển thế lực khắp lòng chảo Mường Thanh và ảnh hưởng mạnh sang các khu vực: Sìn Hồ, Mường Lay, Tuần Giáo ...
Thế kỷ 11-12, người Tày Đăm (Thái đen) theo từ Mường Ôm, Mường Ai tràn xuống chiếm Mường Lò (Nghĩa Lộ) và từ Mường Lò thời gian sau đó, những cư dân này theo thủ lĩnh của mình là Pú Lạng Chượng để tràn qua Than Uyên, Văn Bàn... và cuối cùng làm chủ cả một vùng từ Mường Lò (Nghĩa Lộ) qua Mường La (Sơn La), tới Mường Thanh (Điện Biên).
Điện Biên vào thời kỳ Bắc thuộc thuộc huyện Lâm Tây, quận Tân Hưng. Đến Đời Lý Điện Biên nằm trong hạt châu Lâm Tây. Điện Biên thuộc lộ Đà Giang, vào Trần Việt Nam có 15 lộ cuối Trần là trấn Thiên Hưng; thời Minh thuộc lại chia làm 2 châu Gia Hưng và Quy Hoá.
Năm 1463 thế kỷ 15 trấn Hưng Hóa được thành lập (bao gồm ba phủ: Quý Hóa, Gia Hưng, An Tây). Mặc dù vậy, các thủ lĩnh người Lự cơ bản vẫn làm chủ Mường Thanh. Lê Thánh Tông đặt làm 12 thừa tuyên từ 1466 về sau, trong đó Hưng Hóa bao gồm 3 phủ, 4 huyện và 17 châu.
Minh Mạng đổi thành tỉnh Hưng Hóa năm 1831, tỉnh lị đặt ở thị trấn Hưng Hoá huyện Tam Nông (nay thuộc Phú Thọ).Hưng Hóa được chia thành các tỉnh Hoà Bình, Sơn La, Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái và tách một số huyện nhập vào Phú Thọ vào thời Pháp thuộc.
Năm 1841 Tên gọi Điện Biên xuất hiện do Thiệu Trị đặt từ châu Ninh Biên. Điện nghĩa là vững chãi, Biên nghĩa là vùng biên giới, biên ải. Phủ Điện Biên thời Thiệu Trị gồm 3 châu: Ninh Biên, Tuần Giáo và Lai Châu. Tên gọi Điện Biên hay Điện Biên Phủ xuất hiện từ đó.
Thực dân Pháp bắt đầu xâm lược nước ta năm 1858 với sự kiện tấn công bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng. thực dân Pháp ách cai trị ở Lai Châu (bao gồm Điện Biên và Lai Châu ngày nay) năm 1890. Lai Châu trừ Phong Thổ thuộc Đạo quan binh thứ Tư, trực tiếp nằm trong khu quân sự Vạn Bú.
Nghị định thành lập tỉnh Lai Châu nay là tỉnh Điện Biên và Lai Châu của Toàn quyền Đông Dương ra ngày 28/6/1909.
Sau 9 năm kháng chiến trường kỳ nhân dân tỉnh Điện Biên cùng với quân dân của cả nước đã làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ chấn động địa cầu ngày 7/5/1954. Đất nước ta chấm dứt 80 năm nô lệ dưới ách thực dân phong kiến. Sau đó trung ương đã quyết định lập trong phạm vi nước Việt Nam dân chủ cộng hoà khu vực tự trị của các dân tộc ở Tây Bắc, gọi là Khu tự trị Thái – Mèo.
Sắc lệnh số 143-SL của Chủ tịch nước ngày 28/1/1953, Khu Tây Bắc được thiết lập gồm các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Sơn La và Lai Châu, tách khỏi Liên khu Việt Bắc.
Ngày 27/9/1962, kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa II đã quyết định thành lập lại 3 tỉnh Sơn La, Nghĩa Lộ và Lai Châu. Tỉnh Lai Châu lúc đó gồm 7 huyện: Tuần Giáo, Tủa Chùa, Điện Biên, Mường Tè,Sìn Hồ, Mường Lay, Phong Thổ và thị trấn Lai Châu. Từ năm 1962 đến năm 1994 thị xã Lai Châu tỉnh lỵ của tỉnh Lai Châu.
Quyết định số 130/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng ngày 18/4/1992 đã quyết định thành lập thị xã Điện Biên Phủ và di chuyển tỉnh lỵ về thị xã Điện Biên Phủ. Thị xã bao gồm thị trấn Điện Biên và 2 xã Thanh Minh và Noong Bua của huyện Điện Biên cũ. Từ khi trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh được chuyển về thị xã Điện Biên Phủ, được sự quan tâm của Đảng, chính phủ và sự nỗ lực tự thân của nhân dân kinh tế thị xã đã có bước phát triển về mọi mặt, đời sống nhân dân đã có bước cải thiện đáng kể. Đô thị được chỉnh trang nâng cấp, cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng đủ điều kiện tiêu chuẩn của đô thị cấp 3.
Quốc hội khóa X ngày 26/11/2003, đã phê chuẩn việc điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh Lai Châu. Tỉnh Lai Châu được chia tách thành hai tỉnh là Lai Châu mới và Điện Biên.

Di tích lịch sử

Khu di tích chiến thắng Điện Biên Phủ là một quần thể các di tích lịch sử ghi lại chiến công của quân và dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến anh dũng chống thực dân Pháp xâm lược. Các di tích nổi bật của chiến trường Ðiện Biên năm xưa là cứ điểm Hồng Cúm, Him Lam, đồi Ðộc Lập, đồi A1, C1, C2, D1, cầu và sân bay Mường Thanh, hầm chỉ huy của tướng Ðờ Catri. Quần thể di tích này là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá để phát triển du lịch không những của tỉnh Điện Biên, của Tây Bắc mà còn của cả nước.
Bảo tàng chiến thắng Điện Biên Phủ
Suối nước nóng U Va
Suối nước nóng Hua Pe
Cánh đồng Mường Thanh
Thành Bản Phủ và đền thờ Hoàng Công Chất
Hồ Pá Khoang
Vườn Anh Đào Mường Phăng
A Pa Chải – Cực Tây của Tổ Quốc
Đèo Pha Đin
Cầu Hang Tôm
Thị xã Mường Lay
Du lịch cộng đồng Bản Mển
Động Xá Nhè
Tháp Chiềng Sơ
Tháp Mường Luân
Động Pa Thơm
Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé
Hang Mường Tỉnh
Khu du lịch sinh thái Him Lam

Lễ hội truyền thống

Lễ Tủ Cải của dân tộc Dao Quần chẹt được tổ chức sau thu hoạch vụ mùa vào cuối năm cũ hay đầu năm mới là thời gian nông nhàn. Lễ không diễn ra theo thời gian nhất định mà phụ thuộc vào điều kiện của từng gia đình.
Lễ Bó khoăn khoai (cúng vía trâu) lễ cảm ơn con trâu sau khi mùa vụ đã hoàn thành, nhờ có sức kéo của trâu mà mùa vụ mới được hoàn thành nhanh chóng, con người mới thóc lúa đầy bồ, sung túc, đủ ăn.
Lễ mừng cơm mới dân tộc Si la được tổ chức từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9 (khoảng tháng 8 âm lịch) là thời gian vụ lúa đầu mùa bắt đầu chín và được tổ chức vào ngày Thìn hoặc ngày Tỵ. Theo quan niệm của người Si La, trong suốt quá trình sản xuất của gia đình và dòng họ luôn có sự che chở của tổ tiên, ông bà, cha mẹ.
Lễ hội Thành Bản Phủ được tổ chức hàng năm vào các ngày 24 và 25/2 Âm lịch, tại xã Noọng Hẹt, huyện Điện Biên nhằm tưởng nhớ anh hùng Hoàng Công Chất.
Lễ hội Hạn Khuống là một hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống của người Thái, Điện Biên. Lễ hội thường được tổ chức vào tháng 11 hàng năm sau vụ thu hoạch. Lễ Hạn Khuống do bên gái tổ chức thực ra là một cuộc vui để tìm hiểu bạn đời sau đó chia tay về nhà chồng.
Hội mừng mưa rơi của dân tộc Khơ Mú, Người Khơ Mú gọi hội mừng mưa rơi của dân tộc mình là lễ hội “Om đin om đang”. Hội mừng mưa rơi được tổ chức vào cuối tháng 3, đầu tháng 4 âm lịch, trước hoặc sau những cơn mưa đầu mùa.Trong lễ hội, người ta hát những bài ca mừng nương rẫy khi được đón những cơn mưa đầu mùa.