Xã Đan Hà, Huyện Hạ Hòa, Tỉnh Phú Thọ

Đan Hà là một xã nằm ở tây bắc huyện Hạ Hoà: phía bắc giáp với xã Đại Phạm, phía tây giáp với xã Hậu Bổng, phía nam giáp với xã Đan Thượng và phía đông giáp với xã Lệnh Khanh. Diện tích tự nhiên của xã Đan Hà là 597,2 ha. Theo số liệu điều tra dân số và nhà ở tháng 4 năm 2009, dân số xã là 2166 người, gồm 648 hộ phân bố ở tám khu hành chính.

Lịch sử

Xã Đan Hà có từ năm Minh Mạng thứ 12 (1831), khi ấy thuộc lộ Thao Giang, tỉnh Hưng Hóa. Năm 1891, thực dân Pháp đưa khu vực xã Đan Hà nhập vào tiểu khu Yên Bái dưới hình thức quân quản. Ngày 5 tháng 6 năm 1893, khu vực này lại được nhập về tỉnh Hưng Hoá (sau đổi tên thành tỉnh Phú Thọ). Năm 1953, chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bỏ cấp tổng và hình thành cấp liên xã; xã Đan Hà có tên là xã Minh Sơn, thuộc liên xã Minh Đức. Đến Cải cách ruộng đất tại miền Bắc Việt Nam, địa giới hành chính lại được điều chỉnh; tên xã cải về tên cũ Đan Hà; phần đất diện tích 52,7 ha thuộc khu vực Tam đoạn giáp bờ sông Hồng và gò cây Sấu được chuyển cho xã Đan Thượng; các địa danh như ga đường sắt Đan Hà, chợ Đan Hà được đổi tên thành ga Đan Thượng và chợ Đan Thượng.

Danh thắng - Di tích lịch sử

Đền Thượng (chung với xã Đan Thượng - Hạ Hoà) là một Di tích Lịch sử - văn hoá được UBND tỉnh Phú Thọ cấp bằng Di tích Lịch sử - Văn hoá theo Quyết Định số 2153/QĐ ngày 06/10/1998. Đền Thượng toạ lạc trên đỉnh yên ngựa của gò Con Tượng giáp ranh giữa 2 xã Đan Hà và Đan Thượng. Nay cổng đền có con đường nhựa TL 314 chạy qua nối QL 2 với QL 70 đoạn Phú Hộ đi thành phố Yên Bái. Theo thần phả ghi lại thì Đền được xây dựng lần đầu vào năm Minh Mạng thứ hai, khi đó đền được dựng bằng gỗ, lợp lá cọ. Nhưng đến năm Bảo Đại thứ Tư thì được xây bằng gạch lợp ngói. Đền Thượng thờ vọng Đức Cao Sơn Đại vương là một vị tướng đánh giặc dưới thời Hùng Vương. Đền được các triều đại phong kiến cấp 5 đạo sắc phong thần nhưng đến năm 1956 bị đội bài phong mang hòm sắc ra đốt trước sự chứng kiến của nhân dân địa phương nên thất truyền.
Chùa Hà thuộc xã Đan Hà xưa có tên là Cổ lai tự song qua nhiều thời kỳ biến cải đến nay trưng biển Hà linh tự. Chùa được xây dựng trên một quả đồi độc lập giữa cánh đồng cũng mang tên là gò Chùa và đồng Chùa. Về phong thuỷ, chùa Hà có mặt tiền nhìn hướng chính nam, minh đường là cánh đồng Chùa nhìn qua sang chánh đồng ga, xa xa là gò Chuột dáng tựa mâm xôi.Tả thanh long là dòng sông Hồng cuộn đỏ, hữu bạch hổ có đường hoả xa Hà-Lào chạy qua. Hai ngai chầu là gò Cao và gò Cây chay vững vàng.
Đình làng Đan Hà. Đình Hà dựng trên một gò đất nhỏ và thấp nằm giữa đầm Hà mênh mông. Đình làng bằng gỗ, có tường gạch bao quanh với chiều dài hơn 23m, chiều rộng 12m. Bộ khung gỗ gồm 6 hàng chân với 48 cây cột. Những cây cột cái, cột quân đều bằng gỗ lim, gỗ mit cỡ người ôm không xuể, mỗi cột cao từ 2,5 đến 3,7m.

Đặc sản

Quyt Đan Hà nổi tiếng từ những năm 40,50 của thế kỷ trước. Dân gian có câu "Bưởi Chi Đám, quýt Đan Hà, cà phê Phú Hộ, đồi trà Thái Ninh".