Thị xã Nghĩa Lộ, Tỉnh Yên Bái

Nghĩa Lộ là một thị xã phía tây Nam tỉnh Yên Bái, về hữu ngạn (phía tây) sông Hồng.

Địa lý tự nhiên

Thị xã Nghĩa Lộ nằm ở phía Tây tỉnh Yên Bái, cách trung tâm tỉnh lỵ 84km theo quốc lộ 32. Phía Bắc, phía Đông, phía Nam giáp huyện Văn Chấn, phía tây giáp huyện Trạm Tấu của tỉnh.
Nghĩa Lộ nằm trong vùng đất cổ thuộc cấu tạo địa chất Indonixit với hệ thống kiến tạo địa máng mang đậm nét của vùng Tây Bắc Việt Nam. Nằm ở trung tâm vùng lòng chảo Mường Lò rộng lớn, thị xã có địa hình tương đối bằng phẳng, theo hướng nghiêng từ Tây sang Đông, từ Nam lên Bắc, độ cao trung bình 250m so với mặt biển, xung quanh là những dãy núi cao bao bọc.
Vị trí địa lý và địa hình đó đã tạo ra cho Nghĩa Lộ các yếu tố khí hậu mang đặc trưng của tiểu vùng khí hậu Tây Bắc, trong năm có 4 mùa rõ rệt. Nhiệt độ trung bình của cả năm là 22,50C, trong đó tháng trung bình cao nhất là 27,40C, trung bình tháng thấp nhất là 16,40C. Là địa phương có số giờ nắng cả năm hơn 1700 giờ, cao hơn các nơi khác trong tỉnh. Lượng bức xạ nhiệt luôn dương tạo ra các sinh khối lớn thuận tiện cho sự phát triển của cây lúa và các loại cây hoa quả có hạt như nhãn, vải....

Diện tích - Dân số

Thị xã Nghĩa Lộ có diện tích tự nhiên là 29,96 km2
Dân số: 26.000 người (2004)
Vùng đất Nghĩa Lộ là cái nôi của 17 dân tộc chung sống như Thái, Kinh, Tày, Mường... mỗi dân tộc đều mang trong mình một bản sắc riêng.

Y tế

Bệnh viện Đa khoa Khu vực Nghĩa Lộ (Bệnh viện) là bệnh viện hạng II, chịu trách nhiệm chăm sóc sức khỏe nhân dân các huyện: Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải và thị xã Nghĩa Lộ. Những năm qua, Bệnh viện Nghĩa Lộ đã được tiếp nhận nhiều trang thiết bị y tế hiện đại, chú trọng đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ y bác sỹ, góp phần nâng cao chất lượng điều trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đề ra.

Đặc trưng Văn hóa

Nghĩa Lộ nổi tiếng với hoa ban, gạo Mường Lò, xôi ngũ sắc, thổ cẩm, ngòi Thia và đặc biệt là điệu xòe Thái uyển chuyển.
Chợ Văn hóa Mường Lò và mạng lưới thương mại dịch vụ đã làm cho Nghĩa Lộ trở thành trung tâm kinh tế xã hội của các địa phương miền Tây Yên Bái.

Thắng cảnh - Du lịch

Trên địa bàn thị xã Nghĩa Lộ có Khu di tích Căng và Đồn Nghĩa Lộ đã được Bộ văn hóa xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia và khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được công nhận là một trong những hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh của cả nước.
Khu di tích lịch sử cách mạng Căng và Đồn Nghĩa Lộ: Khi thực dân Pháp xâm lược Yên Bái, chúng đã cho xây một nhà tù (căng) ở Nghĩa Lộ nhằm giam giữ tù chính trị. Rất nhiều đồng chí lãnh đạo đã bị giam ở đây như Trần Huy Liệu, Vương Thừa Vũ, Trần Đức Sắc, Nguyễn Phúc...Các đồng chí đã biến nhà tù thành trường học, là nơi tuyên truyền giác ngộ cách mạng. Cũng tại nơi đây ngày 17/03/1945 dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng nhà tù, cuộc bạo động phá Căng của các chiến sỹ cách mạng bị giam cầm đã diễn ra quyết liệt, bị địch đàn áp dã man, 9 đồng chí đã hi sinh. Ngày nay, trong khu di tích phần mộ và đài tưởng niệm với tấm bia ghi danh 9 chiến sỹ cách mạng hi sinh trong cuộc bạo động đã được nhà nước đầu tư và nhân dân xây dựng lại khang trang hơn.
Khi thực dân Pháp xâm chiếm Nghĩa Lộ, chúng đã cho xây dựng tại đây một hệ thống đồn, bốt dày đặc. Đồn Pú Chạng (Nghĩa Lộ đồi), đồn Nghĩa Lộ (Nghĩa Lộ phố) là một trong những cứ điểm mạnh của thực dân Pháp ở Tây Bắc. Năm 1952, chiến thắng Nghĩa Lộ đã san phẳng phân khu quân sự này, mở thông cánh cửa sang phòng tuyến sông Đà, góp phần vào chiến thắng lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu tại Điện Biên Phủ, chấm dứt cách thống trị của chủ nghĩa thực dân cũ trên đất nước ta.
Hiện tại, cụm di tích lịch sử cách mạng Căng và Đồn Nghĩa Lộ đang được Bộ Văn Hóa – Thông Tin đầu tư tu bổ, tôn tạo, xứng đáng với tầm vóc lịch sử của nó. Đây không chỉ là nơi tưởng niệm mà còn là một địa điểm du lịch thu hút khách đến tìm hiểu truyền thống lịch sử cách mạng, văn hóa của địa phương.
Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh: Với tấm lòng thành kính và biết ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh, tháng 7 năm 1982, Đảng bộ chính quyền và nhân dân các dân tộc Văn Chấn – Nghĩa Lộ đã xây dựng công trình này. Ngày 14 tháng 7 năm 1997, Bộ Văn hóa thông tin đã ra quyết định công nhận Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Thị xã Nghĩa Lộ thuộc hệ thống bảo tàng Hồ Chí Minh trong cả nước.
Với khuôn viên rộng hơn 2 ha, khu tưởng niệm bao gồm: Một ngôi nhà sàn mộc mạc, xinh xắn được thiết kế phỏng theo nhà sàn của Bác ở thủ đô Hà Nội; một ao cá rộng với vườn cây trái xanh tốt, trĩu quả đã gợi nhớ hình ảnh thân thương của Bác mỗi khi cho cá ăn, chăm sóc cây cối.
Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh được xây dựng, chăm sóc, bảo quản chu đáo đã đáp ứng ước muốn cao cả, song cũng thật bình dị của đảng bộ, chính quyền và bà con nhân dân các dân tộc nơi đây là thường xuyên thăm viếng, tỏ lòng thành kính và biết ơn Bác.
Hàng năm khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đón hàng ngàn lượt khách xa gần tới thăm, là một trong những địa điểm mà Bảo tàng Hồ Chí Minh tổ chức hội thảo nhân dịp 115 ngày sinh của Người. Khu tưởng niệm cũng là nơi cấp ủy, chính quyền, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể từ thị xã đến cơ sở, cán bộ đảng viên, nhân dân, lực lượng vũ trang, thiếu niên nhi đồng đến dâng hương tưởng niệm báo công ơn với Bác trong các ngày lễ, ngày kỷ niệm lớn, là nơi tổ chức nhiều hoạt động tổng kết, kết nạp đảng viên, đoàn viên, đội viên mới ... Những hoạt động đó đã trở thành một nếp sống mới đẹp đẽ và trang trọng trong đời sống xã hội ở thị xã miền Tây.
Nét đẹp văn hóa Mường Lò
Đến với Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ tỉnh Yên Bái, du khách được ở trong những ngôi nhà sàn rộng lớn, hòa mình trong những lễ hội Cầu Mùa, tiếng khèn rộn rã với điệu múa Chôm Chiêng, thưởng thức men rượu nồng nàn say đắm, ngẩn ngơ trước những cô gái Thái vận trên mình những bộ váy áo cỏm đủ sắc mầu, căng tràn sức trẻ.
Không chỉ có gạo trắng, nước trong và những lễ hội mang đầy bản sắc dân tộc, Mường Lò còn níu chân người đến bằng những điệu xòe cổ nồng say. Nếu đã một lần đến với Mường Lò đắm chìm trong vũ khúc xòe Thái và đón ngọn gió xuân mơn man từ khắp cánh đồng, thôn bản thì hẳn sẽ chẳng ai có thể quên. Khi ta lẫn vào vòng xòe mới cảm nhận được sự quyến rũ khó lường của xòe tay cầm tay quyện tròn xung quanh đống lửa hồng rực sáng. Xoè là nét văn hoá trong sinh hoạt cộng đồng, tiêu biểu độc đáo của đồng bào các dân tộc Mường Lò-Nghĩa Lộ

Làng nghề truyền thống

Dệt vải thổ cẩm, chế biến gỗ, chế biến lương thực, thực phẩm

Đặc sản Vùng

Măng sặt Nghĩa Lộ
Măng sặt Yên Bái đã trở thành món ăn được nhiều thực khách sành ăn bình chọn là món măng ngon và hấp dẫn nhất.Măng sặt có thể làm món luộc, món om, món xào hay theo người dân vùng cao thì hấp dẫn nhất là món măng cho vào than hồng để nướng. Vị ngọt, vị thơm của măng làm cho người thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi không thể quên.
Rêu đá Mường Lò
Rêu ở Mường Lò (Yên Bái) dài miên man, dày và xanh êm mát, từ lâu đã trở thành món ăn quý của người Thái, người Mông nơi đây. Sau khi lấy về rửa sạch và vắt hết nước. Sau đó tẩm với các gia vị như sả, gừng, hạt sẻn, bột ớt….gói vào lá dong và vùi trong than hồng. Đây là một món ăn lạ, thu hút sự tìm hiểu và khám phá về văn hóa ẩm thực các dân tộc Yên Bái đối với khách du lịch.
Cá sỉnh
Cá sỉnh được người Thái ở Văn Chấn - Nghĩa Lộ (Yên Bái) coi là món đặc sản đáng tự hào bởi loại cá này chỉ sống duy nhất nơi đây. Cá sỉnh ưa sống ở nơi nước xiết, mình thon dài, đầu nhỏ, vẩy trắng, lăn tăn như hoa bạc, hai bên lườn ánh xanh. Con nào to nhất cũng chỉ bằng bốn ngón tay, thịt chắc, vị ngọt đậm, thơm, không hề có vị tanh, xương ít lại rất mềm.
Rau dớn
Rau dớn không có ở đồng bằng, chỉ có ở vùng núi – nơi bờ suối, bờ khe, dưới các tán rừng thấp nơi có độ ẩm ướt cao. Đối với nhiều tộc người, rau dớn là “vua” loại rau, nó chẳng những giúp cải thiện chất lượng bữa ăn hằng ngày mà còn là món đặc sản để đãi khách trong các lễ hội....