Xã Tình Cương, Huyện Cẩm Khê, Tỉnh Phú Thọ

Tình Cương là một xã miền núi phía Đông Nam huyện Cẩm Khê cách trung tâm huyện lỵ 6 km về phía Tây Bắc. Phía Tây và phía Bắc giáp với xã Phú Lạc, phía Nam giáp với xã Hiền Đa, phía Đông là sông Thao, bên kia sông là xã Thanh Hà, huyện Thanh Ba.
Xã có tổng số diện tích theo km2 4,85 km², tổng số dân vào năm 1999 là 3.073 người, mật độ dân số tương ứng 634 người/km².

Lịch sử

Nguyên xưa, Tình Cương là tên gọi của một làng, hình thành vào khoảng cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX. Sách "Chế thống dinh điền cựu bạ" do tác giả Tô Đức Vượng viết năm 1812 ghi rõ: "Làng Tình Cương thuộc xã Chế Nhuệ, huyện Hoa Khê, phủ Lâm Thao, trấn Sơn Tây".
Năm 1903, Hưng Hóa đổi tên thành tỉnh Phú Thọ. Làng Tình Cương lúc đó là một trong 8 làng của tổng Chương xá, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ, gồm các làng Tình Cương, Chế Nhuệ, Hanh Cù, Phiên Quận, Tang Châu, Hiền Đa, Phú Lạc và Chương Xá. Đầu năm 1946, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa xóa bỏ cấp tổng, mở rộng phạm vi cấp xã. Tổng Chương Xá được lập thành một xã (hay liên xã) lấy tên là xã Nhật Tiến, gồm các thôn: Tình Cương, Chế Nhuệ, Hanh Cù, Phiên Quận, Tang Châu, Hiền Đa, Phú Lạc, Chương Xá. Đầu năm 1948, xã Nhật Tiến được chia tách thành 3 xã mới là Hiền Đa, Thanh Lâm và Nhật Tiến. Xã Thanh Lâm gồm 2 thôn Phú Lạc và Chương Xá, ngày nay là xã Phú Lạc và xã Chương Xá. Xã Nhật Tiến gồm 5 thôn là: Tình Cương, Chế Nhuệ, Hanh Cù, Phiên Quận, Tang Châu. Tháng 8 năm 1964, xã Nhật Tiến được đổi tên thành xã Tình Cương như ngày nay.

Địa hình

Địa hình chia thành hai vùng rõ rệt, phía Tây là dãy gò đồi thấp, độ dốc nhỏ, thấp dần theo hướng Tây Bắc – Đông Nam, với nhiều quả đồi nhỏ nằm kế tiếp nhau, như: gò Trúc, gò Bờ Vàng, gò Cây Si, gò Sức Trong, gò Sức Ngoài, gò Chương Xá, gò Đình,... Xen kẽ giữa các quả đồi là những cánh đồng nhỏ hẹp và tương đối màu mỡ, chuyên canh cây lúa và một vài loại cây hoa màu ngắn ngày khác, như: đồng Láng, đồng Phiên Quận, đồng Tang Châu, đồng chia Năm, đồng Cây Móc, đồng Ma Hà, đồng Đỗ, đồng Non Tranh, đồng Gò Giữa,… Phía ngoài đường đê 24 (nay là quốc lộ 32C) là dải đất phù sa màu mỡ ven sông Thao, trải dài từ chân dốc Chủ Chè đến giáp với xã Hiền Đa với diện tích 34,58 ha.

Văn hóa

Trước đây, cả xã có 5 ngôi đình làng là: Đình Tình Cương, đình Chế Nhuệ (ở Chế soi, gần bờ sông Thao), đình hanh Cù, đình Quốc Tế (làng Phiên Quận), đình Phe Thu (làng Tang Châu) và 5 ngôi chùa tại mỗi làng. Những ngôi đình này được làm bằng gỗ quý, có nhiều hoa văn, họa tiết tinh vi được các nghệ nhân thủ công mỹ nghệ Tình Cương xưa trạm trổ rất công phu. Đình làng là nơi hội họp bàn việc làng và cũng là nơi hàng năm cứ vào dịp đầu tháng giêng (từ mùng 6 đến rằm) dân làng thường tổ chức lễ hội. Phần hội thường có nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn, như: hát chèo, hát dân ca xoan ghẹo, ca trù, nha tơ, đấu cờ người, bơi chải, đấu vật, kéo co,… thu hút đông đảo nhân dân trong xã và các vùng phụ cận về dự chơi xuân khá đông vui nhộn nhịp. Đến đầu những năm 60 thế kỷ XX cả 5 ngôi đình ở 5 làng chỉ còn là những dấu tích như sân đình, cây đa trước cửa đình. Các ngôi chùa cũng cùng chung số phận, duy chỉ có làng Hanh Cù còn lưu giữ lại được ngôi chùa cổ “Danh Lam tự” có niên đại hàng trăm năm, nay đã được trùng tu khá đẹp. Những năm đầu thế kỷ XXI, nhân dân đã phát tâm tự nguyện đóng góp khôi phục xây dựng lại các ngôi chùa, đình, miếu trên nền cũ tại làng Tình Cương. Chùa Tình Cương xây mới trên nền cũ, giai đoạn 1 hoàn thành năm 2005 và 3 năm sau đình làng Tình Cương và miếu Tình Cương cũng đã được xây dựng lại trên nền đất cũ. Giai đoạn 2, xây dựng hoàn chỉnh Chùa Tình Cương với tên gọi Chùa Long Khánh, hoàn thành ngày 23 tháng Chạp, năm Canh Dần (2010).