Đường Lê Lợi, Quận Hà Đông, Thành phố Hà Nội

Lê Lợi sinh ra trong một gia đình khá giả ở Thanh Hóa, lớn lên trong thời kỳ Nhà Minh đô hộ nước Việt. Năm 1418, Lê Lợi tổ chức cuộc khởi nghĩa Lam Sơn với quân số ban đầu chỉ khoảng vài nghìn người. Thời gian đầu ông hoạt động ở vùng thượng du Thanh Hóa, quân Minh đã huy động lực lượng tới hàng vạn quân để đàn áp, nhưng bằng lối đánh trốn tránh hoặc sử dụng chiến thuật phục kích và hòa hoãn, nghĩa quân Lam Sơn đã dần lớn mạnh. Năm năm sau (1424), Lê Lợi quyết định tiến vào Nghệ An, Thuận Hóa, liên tiếp thắng trận rồi trở ra giải phóng Thanh Hóa. Tới năm 1426, quân Lam Sơn nắm giữ từ Thanh Hóa tới Thuận Hóa, quân Minh chỉ còn co cụm trong các thành Nghệ An, Thuận Hóa và Thanh Hóa.

Năm 1426, ông phái 3 đạo quân tiến ra Bắc, trong khi nhà Minh cử một đạo quân lớn do Vương Thông chỉ huy sang tiếp viện. Hai cánh quân của Lê Lợi liên kết với nhau, đánh bại quân Minh ở trận Tốt Động – Chúc Động, ép Vương Thông lui về Đông Quan cố thủ. Bất chấp sự phản đối của tướng lĩnh và nhân dân, Lê Lợi không những cho phép quân Minh được lui quân an toàn mà còn cung cấp vật tư như thuyền bè, tu sửa đường sá,... cho họ. Đến ngày 17 tháng 12 năm 1427 (âm lịch) quân Minh rút hết về nước, Lê Lợi sai Nguyễn Trãi thay mình làm Bình Ngô đại cáo bố cáo cho thiên hạ biết về việc quân Minh đã giảng hòa, rút quân về nước, Nam Bắc thôi việc binh đao, thiên hạ thái bình.

Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi vua, đặt quốc hiệu là Đại Việt, lấy Đông Kinh làm thủ đô, xưng là Thuận Thiên Thừa Vận Duệ Văn Anh Vũ Đại Vương, hiệu là Lam sơn động chủ, sử gọi là Thái Tổ Cao Hoàng đế, lập lên hoàng triều Lê (sử Việt Nam hiện đại gọi là nhà Hậu Lê). Lê Lợi đã khôi phục lại khoa cử, luật lệ, kinh tế, chế tác lễ nhạc, đồng thời thu thập lại sách vở, xây thêm trường học... làm cho nước Đại Việt được thịnh trị. Ông còn đẩy lui các tù trưởng chống đối ở vùng biên viễn phía Tây như Bế Khắc Thiệu, Nông Đắc Thái (châu Thạch Lâm) và Đèo Cát Hãn (châu Mường Lễ), đánh bại một cánh quân Ai Lao.

Ông được các sử gia ngợi ca cao ở tài năng chính trị, quân sự, kinh tế, ông được lập đền thờ phụng ở nhiều nơi, tên của ông cũng được đặt cho nhiều trường học và đường phố trên khắp VIệt Nam.