Thành phố Sa Đéc, Tỉnh Đồng Tháp

Đơn vị hành chính:

Lịch sử

Thời phong kiến
Sa Đéc có tên gọi nguyên gốc là Phsar Dek. Trước khi chúa Nguyễn khai phá miền đất phía Nam, Sa Đéc thuộc đất Tầm Phong Long của Thủy Chân Lạp.
Chúa Nguyễn thành lập 5 đạo ở miền Tây Nam Bộ cuối thập niên 1750, Sa Đéc thuộc đạo Đông Khẩu.
Sau khi Lê Văn Duyệt qua đời năm 1832, vua Minh Mạng chia lại miền Nam thành ngũ trấn gồm 6 tỉnh. Sa Đéc khi đó lại thuộc phủ Tân Thành, tỉnh An Giang.
Vùng đất Huyện Châu Thành và thành phố Sa Đéc ngày nay vào thời nhà Nguyễn độc lập thuộc địa bàn các tổng An Mỹ, An Hội, An Trung, An Thạnh cùng thuộc huyện Vĩnh An, phủ Tân Thành, tỉnh An Giang.
Đặt thêm huyện An Xuyên thuộc phủ Tân Thành do tách ra từ huyện Vĩnh An năm 1839. Các tổng An Hội và An Mỹ thuộc huyện An Xuyên và các tổng An Thạnh và An Trung thuộc huyện Vĩnh An.
Thời Pháp thuộc
Thực dân Pháp năm 1867, dần xóa bỏ tên gọi tỉnh An Giang cùng hệ thống hành chính phủ huyện cũ thời nhà Nguyễn và đặt ra các hạt Thanh tra. Hạt Thanh tra Sa Đéc ngày 5 1/1876 đổi thành hạt tham biện Sa Đéc. Ngày 1/1/1900 đổi tất cả các hạt tham biện thành tỉnh. Sa Đéc được thành lập từ việc đổi tên hạt tham biện Sa Đéc. Từ năm 1924 tỉnh lỵ Sa Đéc đặt tại làng Vĩnh Phước thuộc quận Châu Thành. Sau này, thực dân Pháp hợp nhất 6 làng Tân Quy Tây, Tân Quy Đông, Tân Phú Đông,Vĩnh Phước, Tân Hưng và Hòa Khánh lại thành một làng lấy tên là Tân Vĩnh Hòa. Tỉnh lỵ Sa Đéc thuộc địa bàn làng Tân Vĩnh Hòa. Làng Vĩnh Phước thời Pháp thuộc và sau đó là làng Tân Vĩnh Hòa vừa đóng vai trò là quận lỵ quận Châu Thành và là tỉnh lỵ tỉnh Sa Đéc.
Tỉnh Sa Đéc bị giải thể từ ngày 9/2/1913 đến ngày 9/2/1924, toàn bộ diện tích tỉnh bị sáp nhập vào tỉnh Vĩnh Long. Tỉnh Sa Đéc sau năm 1924 được tái lập với 3 quận trực thuộc.
Chính quyền Việt Minh sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 cho thành lập thị xã Sa Đéc trực thuộc tỉnh Sa Đéc.
Tháng 6/1951, thị xã Sa Đéc thuộc tỉnh Long Châu Sa. Tỉnh Long Châu Sa đến tháng 10/1954 chia làm 3 tỉnh là Châu Đốc, Sa Đéc, Long Xuyên như cũ.
Giai đoạn 1956-1976
Chính quyền Việt Nam Cộng hòa bỏ tỉnh Sa Đéc năm 1956.
Chính quyền Cách mạng cũng giải thể và sáp nhập tỉnh Sa Đéc vào tỉnh Vĩnh Long năm 1957. Huyện Châu Thành cũ đồng thời cũng đổi tên thành huyện Sa Đéc. Thị xã Sa Đéc Lúc bấy giờ và huyện Sa Đéc là 2 đơn vị hành chính cùng thuộc tỉnh Vĩnh Long.
Chính quyền Việt Nam Cộng hòa ngày 24/9/1966, lại tái lập tỉnh Sa Đéc. Tỉnh Sa Đéc mới tách ra từ tỉnh Vĩnh Long, quận Sa Đéc lại đổi tên thành quận Châu Thành như cũ. Quận Châu Thành ngày 14/3/1968 lại bị đổi tên thành quận Đức Thịnh.
Trung ương Cục miền Nam quyết định giải thể các tỉnh Kiến Phong và An Giang tháng 8/1974 để tái lập các tỉnh Long Châu Hà, Sa Đéc và tỉnh Long Châu Tiền. Tỉnh Sa Đéc gồm các huyện Cao Lãnh, Chợ Mới, Mỹ An, Kiến Văn và thị xã Cao Lãnh của tỉnh Kiến Phong cũ và các huyện Lai Vung, Châu Thành, Lấp Vò, thị xã Sa Đéc của tỉnh Vĩnh Long giao lại; tỉnh lỵ đặt tại thị xã Sa Đéc. Huyện Sa Đéc cũng được đổi lại tên cũ là huyện Châu Thành thuộc tỉnh Sa Đéc.
Chính quyền quân quản Cộng hòa miền Nam Việt Nam sau ngày 30/04/1975 vẫn đặt thị xã Sa Đéc thuộc tỉnh Sa Đéc như trước đó cho đến đầu năm 1976.
Từ năm 1976 đến nay
Tỉnh Sa Đéc từ tháng 2/1976 được sáp nhập với tỉnh Kiến Phong thời Việt Nam Cộng hòa thành tỉnh Đồng Tháp. Ban đầu thị xã Sa Đéc vẫn là tỉnh lỵ tỉnh Đồng Tháp cho đến ngày 29/4/1994. Tỉnh lỵ sau đó được dời về thị xã Cao Lãnh. Lúc này thị xã Sa Đéc gồm 5 xã: Tân Quý Đông, Vĩnh Phước, Tân Hưng, Tân Quý Tây,Tân Phú Đông.
Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định số 62-HĐBT ngày 10/09/1981 về việc thành lập một số phường và xã mới thuộc thị xã Sa Đéc của tỉnh Đồng Tháp.
Hội đồng Bộ trưởng Nhà nước Việt Nam ban hành Quyết định số 36-HĐBT ngày 16/02/1987, : tách 2 ấp Tân Huề, Tân Lợi để sáp nhập vào thị xã Sa Đéc. Thị xã Sa Đéc gồm 4 phường, 3 xã.
Chuyển tỉnh lỵ của tỉnh Đồng Tháp từ thị xã Sa Đéc về thị xã Cao Lãnh ngày 29/04/1994,.
Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 194/2004/NĐ-CP ngày 30/11/2004, về việc thành lập các phường thuộc thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp:
+ Thành lập phường Tân Quy Đông từ diện tích và dân số của xã Tân Quy Đông.
+ Thành lập phường An Hòa từ diện tích dân số của xã Tân Quy Tây.
Sa Đéc vào năm 2008, đã long trọng tổ chức đêm giao thừa để chào mừng 250 năm (1758-2008) thành lập Đông Khẩu đạo (tức thành phố Sa Đéc bây giờ và một số vùng lân cận).
Ủy ban nhân dân Thành phố Sa Đéc ngày 31/01/2014 đã tổ chức Lễ Công bố Nghị Quyết Chính phủ về việc thành lập thành phố Sa Đéc thuộc tỉnh Đồng Tháp.
Giao thông
Sa Đéc nằm ở vị trí thuận lợi nên có mạng lưới giao thông thủy bộ khá phát triển, với các trục giao thông chính như: Quốc lộ 80. Đường Vành đai-tuyến tránh Quốc lộ 80-Tránh thành phố Sa Đéc..
Đường ĐT848, ĐT852, ĐT853...
Đại lộ Hùng Vương nối dài.
Đại lộ Hùng Vương.
Đường Trần Hưng Đạo.
Đại lộ Trần Thị Nhượng.
Đường Trần Phú.
Đường Nguyễn Tất Thành.
Sông Sa Đéc, sông Tiền, kênh Mương Khai (hướng đi Cần Thơ).

Du lịch

Làng hoa Sa Đéc
Công viên thành phố Sa Đéc
Kiến An Cung
Nhà cổ Huỳnh Thủy Lê
Chùa Bà Thiên Hậu
Chùa Phước Hưng
Chùa Phước Lâm
Đình thần Vĩnh Phước
Chùa Bửu Quang
Làng nghề Tân Quy Đông
Bãi Cồn Linh
Chùa Giác Hoà
Chùa Phật Đà
Chùa Tam Bảo
Chùa Kiên Tân
Di tích Đồng Hồ Đá

Đặc sản

Hủ tiếu Sa Đéc
Bún cá
Nem Lai Vung
Lẩu gà nòi
Bánh phồng tôm
Bánh tráng sữa
Phở bò Sa Đéc

Nhân vật nổi tiếng

Bà Nguyễn Thị Bình- nguyên phó Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Bác vật Lưu Văn Lang - kĩ sư đầu tiên của Đông Dương và châu Á.
Đào Thiên Hải- Đại kiện tướng cờ vua đầu tiên của Việt Nam.
Cô giáo Ngài (tức cô Trần Thị Nhượng).
Anh hùng Phan Văn Út.
Đức Tông sư Minh Trí, vị khai sáng Tịnh Độ Cư Sỉ Phật Hội Việt Nam.
Nguyễn Văn Bảy, anh hùng phi công trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Trần Công Minh, cựu huấn luyện viên trưởng CLB bóng đá Đồng Tâm Long An, cựu tuyển thủ đội tuyển bóng đá Việt Nam, quả bóng vàng 1999 và hiện là thành viên ban huấn luyện của CLB.