Thành phố Hà Nội

Hà Nội hiện nay là thủ đô của nước công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành phố lớn nhất Việt Nam về diện tích với 3328,9 km2 cũng là địa phương đứng thứ nhì về dân số với 6.699.600 người (2011). Hà Nội hiện nay gồm 12 quận, 1 thị xã và 17 huyện ngoại thành. Hà Nội cũng là một trung tâm văn hóa, giáo dục với các bảo tàng,nhà hát, những cơ quan truyền thông cấp quốc gia, các làng nghề truyền thống và các trường đại học lớn.

Các số điện thoại quan trọng

UBND Thành Phố Hà Nội: 04 3512 1395
Bệnh viện 198: 04 3834 3113
Bệnh viện Trung Ương Quân Đội 108: 069. 572400 - 069. 555283
Bệnh viện Bạch Mai: 04 3869 3731
hững cơ quan truyền thông cấp quốc gia
Bệnh viện Việt Đức: 04 3825 3531
Bệnh viện Phụ Sản Trung Ương: 04 3825 2161
Bệnh viện Nhi Trung Ương: 04 3835 1072
Bệnh viện Xanh Pôn: 04 3823 3069
Bệnh viện E: 04 3754 3832
Bệnh viện K: 04 3825 2143
Bệnh viện Mắt Trung ương: 04 3943 1977
Bệnh viện Răng Hàm Mặt Hà Nội: 04 3826 9722
Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương: 04 3869 7033

Vị trí địa lý

Hà Nội có vị trí từ 20°53' đến 21°23' vĩ độ Bắc và 105°44' đến 106°02' kinh độ Đông, nằm chếch về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Hà Nội tiếp giáp với các tỉnh Thái Nguyên, Vĩnh Phúc ở phía Bắc, Hòa Bình, Hà Nam ở phía Nam,tiếp giáp với Bắc Giang, Bắc Ninh và Hưng Yên ở phía Đông, ở phía tây tiếp giáp với hai tỉnh là Hòa Bình và Phú Thọ.
Hà Nội có địa hình thấp dần theo hướng từ Tây sang Đông và Bắc xuống Nam và với độ cao trung bình so với mực nước biển từ 5 đến 20m. Ba phần tư diện tích tự nhiên của Hà Nội là đồng bằng, nằm ở hữu ngạn sông Đà, hai bên sông Hồng và chi lưu các con sông khác do phù sa bồi đắp. Đồi núi phần lớn thuộc các huyện Sóc Sơn,Mỹ Đức, Quốc Oai, Ba Vì, với các đỉnh núi cao như Ba Vì (1.281m),Thanh Lanh (427m), Chân Chim (462m), Gia Dê (707m), Thiên Trù (378m)...Khu vực nội thành có một số gò đồi thấp, như gò Đống Đa, núi Nùng.

Lịch sử

Nằm giữa đồng bằng sông Hồng trù phú, Hà Nội đã sớm trở thành một trung tâm chính trị và tôn giáo ngay từ những buổi đầu của lịch sử Việt Nam.

Thời kỳ tiền Thăng Long

Từ cách đây 2 vạn năm, con người đã xuất hiện ở khu vực Hà Nội qua những di chỉ khảo cổ tại thành Cổ Loa giai đoạn của nền văn hóa Sơn Vi. Đến thời kỳ băng tan, biển tiến sâu vào đất liền, các cư dân của thời đại đồ đá mới bị đẩy lùi lên vùng núi. Đến khoảng 4 hoặc 5 ngàn năm TCN, con người mới quay lại sinh sống ở nơi đây. Những cư dân Hà Nội thời kỳ đó sinh sống nhờ trồng trọt, chăn nuôi và nghề chài lưới. Giai đoạn này tương ứng với thời kỳ của các Vua Hùng trong truyền thuyết. Các hiện vật khảo cổ giai đoạn tiếp theo, từ đầu thời đại đồ đồng đến đầu thời đại đồ sắt, minh chứng cho sự hiện diện của Hà Nội ở cả bốn thời đại văn hóa:Đồng Đậu, Phùng Nguyên Đông Sơn và Gò Mun. Trong cuộc chiến với quân Tần từ phương Bắc, vào thế kỷ 3 trước Công Nguyên, Thục Phán đóng đô ở Cổ Loa, là huyện Đông Anh ngoại thành Hà Nội ngày nay. Thành Cổ Loa ghi dấu sự xuất hiện của Hà Nội lần đầu tiên đã trở thành một đô thị trung tâm về chính trị và xã hội.
Thất bại của Thục Phán đã kết thúc giai đoạn độc lập của Âu Lạc và bắt đầu giai đoạn một ngàn năm do các triều đại phong kiến Trung Hoa thống trị mảnh đất này. Hà Nội khi đó thuộc quận Giao Chỉ trong thời kỳ nhà Hán. Âu Lạc cũ được chia thành các quận Cửu, Chân Giao Chỉ và Nhật Nam. Hà Nội mới được ghi lại là trung tâm của huyện Tống Bình khoảng năm 454–456 thời Lưu Tống. Lý Bí nổi dậy chống lại nhà Lương, tự xưng hoàng đế, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân năm 544. Người cháu của Lý Bí là Lý Phật Tử tới đóng đô ở Cổ Loa, nhưng nền độc lập này chỉ kéo dài tới năm 602. Tống Bình là trung tâm của An Nam đô hộ phủ thời kỳ nhà Đường. Lúc bấy giờ An Nam được chia thành 12 châu với 50 huyện. Năm 866, viên tướng nhà Đường là Cao Biền xây dựng một thành trì mới, Tống Bình được đổi tên thành Đại La–trở thành thủ phủ của Tĩnh Hải quân lúc đó.Truyền thuyết kể lại khi đắp thành, tướng Cao Biền thấy nhìn một vị thần hiện lên xưng là thần Long Đỗ. Từ đó gọi Thăng Long là đất Long Đỗ. Sau chiến thắng của Ngô Quyền trước quân Nam Hán vào thế kỷ 10, Cổ Loa một lần nữa trở thành kinh đô của nước Việt.

Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh

Lý Thái Tổ năm 1010 đã quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La. Khi tới Đại La, Lý Thái Tổ nhìn thấy một con rồng bay lên, vì vậy vua quyết định đặt tên kinh thành mới là Thăng Long. Khi đó Kinh thành Thăng Long giới hạn bởi 3 con sông:sông Tô phía Bắc, sông Kim Ngưu phía Nam và sông Hồng ở phía Đông. Khu hoàng thành được xây dựng gần hồ Tây với cung điện hoàng gia cùng các công trình chính trị. Phần còn lại của đô thị là những khu dân cư, bao gồm các phường cả nông nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp. Nhiều công trình tôn giáo nhanh chóng được xây dựng, chùa Diên Hựu phía Tây hoàng thành xây năm 1049, chùa Báo Thiên xây năm 1057, Văn Miếu xây năm 1070, Quốc Tử Giám dựng năm 1076 ngay trong thế kỷ 10...Chỉ sau một thế kỷ, Thăng Long trở thành trung tâm văn hóa, chính trị và kinh tế của cả quốc gia.
Kinh thành Thăng Long tiếp tục được xây dựng trong thời đại Nhà Trần và nhà Lý. Hoàng thành được củng cố và xuất hiện thêm những cung điện mới. Năm 1230, Thăng Long được chia thành 61 phường, kinh thành đông đúc hơn trước. Giai đoạn này cũng ghi nhận sự xuất hiện của những cư dân ngoại quốc, như người Hoa, người Java và người Ấn Độ. Nền kinh tế công thương nghiệp cũng sản sinh tầng lớp thị dân và Thăng Long còn là nơi quy tụ của nhiều học giả, trí thức như Hàn Thuyên, Lê Văn Hưu, Chu Văn An...Trong cuộc chiến tranh với nhà Nguyên, kinh thành Thăng Long ba lần bị chiếm giữ nhưng đều kết thúc trong chiến thắng của Đại Việt. Thời kỳ nhà Trần suy vi vào cuối thế kỷ 14. Hồ Quý Ly thâu tóm quyền lực, ép vua Trần dời kinh đô về Thanh Hóa. Khi Hồ Quý Ly chính thức lên ngôi, lập nên nước Đại Ngu năm 1400, kinh đô mới mang tên Tây Đô. Thăng Long được đổi thành Đông Đô. Năm 1406, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu, Thăng Long bị chiếm đóng và đổi tên thành Đông Quan. Thời kỳ Bắc thuộc thứ tư bắt đầu từ năm 1407 và kéo dài tới năm 1428.
Sau chiến thắng của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi thành lập nhà Lê và Đông Đô cũng lấy lại vị thế kinh thành. Năm 1430, thành phố được đổi tên thành Đông Kinh, đến 1466 được gọi là phủ Trung Đô. Hoàng thành Thăng Long dưới thời nhà Lê tiếp tục được mở rộng. Khu vực dân cư được chia thành 2 huyện Vĩnh Xương và Quảng Đức, mỗi huyện 18 phường. Thời kỳ này, đứng đầu bộ máy hành chính là chức Phủ doãn. Thành phố tiếp tục một thời kỳ của những phường hội buôn bán, tuy bị hạn chế bởi tư tưởng ức thương của nhà Lê. Trong giai đoạn tranh giành quyền lực giữa nhà Lê, nhà Mạc và chúa Trịnh, Thăng Long vẫn duy trì vị trí kinh đô. Sự phức tạp của chính trị thời kỳ này cũng đem lại cho thành phố một điểm đặc biệt: Bên cạnh hoàng thành của vua Lê, phủ Chúa Trịnh được xây dựng và là trung tâm quyền lực thực sự. Nhờ nền kinh tế hàng hóa và sự phát triển của ngoại thương, đô thị Thăng Long bước vào thời kỳ phồn vinh, thu hút thêm nhiều cư dân tới sinh sống.
Năm 1786, quân Tây Sơn tiến ra miền Bắc lật đổ chính quyền chúa Trịnh, chấm dứt hai thế kỷ chia cắt Đàng Trong–Đàng Ngoài. Năm 1788, nhà Thanh đưa quân xâm lược Đại Việt. Nguyễn Huệ cùng quân Tây Sơn lúc này đang ở Phú Xuân. Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 22/12/1788 rồi đưa quân ra Bắc. Quân Tây Sơn giành chiến thắng, Sau trận Ngọc Hồi-Đống Đa, nhà Tây Sơn trị vì Đại Việt lấy kinh đô mới ở Phú Xuân. Thăng Long bấy giờ trở thành thủ phủ của Bắc Thành,tức Bắc Bộ ngày nay.

Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc

Sau một thời gian trị vì ngắn ngủi triều đại Tây Sơn sụp đổ, Gia Long lên ngôi năm 1802 lấy kinh đô ở Phú Xuân, bắt đầu nhà Nguyễn. Sau khi lên ngôi Gia Long năm 1805 cho phá tòa thành cũ của Thăng Long Nxây dựng thành mới dấu vết còn lại tới ngày nay, bao bọc bởi các con đường Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Trần Phú và Phùng Hưng. Trong cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng năm 1831, cả nước được chia thành 29 tỉnh, Thăng Long thuộc tỉnh Hà Nội. Tỉnh Hà Nội khi đó gồm 4 phủ, 15 huyện, nằm giữa sông Hồng và Sông Đáy với hàm nghĩa nằm trong sông. Hà Nội lúc bấy giờ gồm thành Thăng Long, phủ Hoài Đức của trấn Sơn Tây, và ba phủ Ứng Hoà, Thường Tín, Lý Nhân của trấn Sơn Nam. Phủ Hoài Đức gồm 3 huyện: Thọ Xương, Vĩnh Thuận, Từ Liêm. Phủ Thường Tín gồm 3 huyện: Thượng Phúc, Thanh Trì, Phú Xuyên. Phủ Ứng Hoà gồm 4 huyện: Sơn Minh (nay là Ứng Hòa), Hoài An (nay là phía nam Ứng Hòa và một phần Mỹ Đức), Chương Đức (Nay là Chương Mỹ - Thanh Oai). Phủ Lý Nhân gồm 5 huyện: Nam Xang (nay là Lý Nhân), Kim Bảng, Duy Tiên, Thanh Liêm, Bình Lục. Hà Nội có tên gọi bắt đầu từ đây.
Nền kinh tế Hà Nội nửa đầu thế kỷ 19 có nhiều khác biệt so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về nông nghiệp, còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ thương mại, thủ công làm nên bộ mặt của đô thị Hà Nội. Bên cạnh một số cửa ô được xây dựng lại, Hà Nội thời kỳ này còn xuất hiện thêm những công trình tín ngưỡng, tôn giáo như đền Ngọc Sơn, chùa Báo Ân...
Pháp bắt đầu nổ súng xâm chiếm Đông Dương năm 1858. Đầu tháng 11 năm 1873, sau khi chiếm ba tỉnh Đông Nam Kỳ, quân đội Pháp dưới sự chỉ đạo của Francis Garnier tiến đến Hà Nội. Dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu dân chúng Hà Nội vẫn tiếp tục chống lại người Pháp. Triều đình nhà Nguyễn chủ trương thỏa hiệp. Năm 1884, Tự Đức ký hòa ước công nhận sự bảo hộ của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, Hà Nội cũng bước vào thời kỳ thuộc địa.
Thành phố Hà Nội được thành lập ngày 19/7/1888 do Tổng thống Pháp Sadi Carnot ký sắc lệnh. Lúc này Hà Nội có diện tích nhỏ bao gồm 2 huyện Thọ Xương và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức. Phạm vi thành phố bó hẹp nằm trong khu vực Phố Huế, Đại Cồ Việt, Khâm Thiên, Giảng Võ, Đường Thụy Khuê, Hồ Tây đến cầu Long Biên.
Đến năm 1902, Hà Nội trở thành thủ đô của toàn Liên bang Đông Dương. Nhờ sự quy hoạch của người Pháp, thành phố dần có được bộ mặt mới. Đến năm 1897 công trình thời Nguyễn hầu như bị phá hủy hoàn toàn, chỉ còn lại Cột Cờ, Cửa Bắc với vết đạn năm 1873, Đoan Môn và lan can rồng đá ở trong hoàng thành cũ. Năm 1901, các công trình Nhà bưu điện, phủ Thống sứ, Nhà đốc lý, Kho bạc, Cầu Long Biên, những quảng trường, Nhà hát lớn, Ga Hà Nội, bệnh viện... được xây dựng. Hà Nội cũng có thêm trường đua ngựa, các nhà thờ Cơ Đốc giáo, trường Đại học Y khoa, Đại học Đông dương, Đại học Mỹ thuật, các trường Cao đẳng Pháp lý, Nông lâm cùng những nhà máy sản xuất rượu bia, diêm, hàng dệt, điện, nước... các rạp chiếu phim, nhà hát, khách sạn... dần xuất hiện Khi những nhà tư bản người Pháp tới Hà Nội ngày một nhiều hơn. Những con phố cũng thay đổi để phù hợp với tầng lớp dân cư mới. Vào năm 1921, toàn thành phố có khoảng 4.000 dân châu Âu và 100.000 dân bản địa.
Nền văn hóa phương Tây theo chân người Pháp du nhập vào Việt Nam kéo theo những xáo trộn trong xã hội. Sự xuất hiện của tầng lớp tư sản Việt Nam khiến văn hóa Hà Nội cũng thay đổi. Hà Nội ít nhiều mang dáng dấp của một đô thị châu Âu Không còn là một kinh thành thời phong kiến. Thành phố vẫn tiếp tục giữ vai trò trung tâm tri thức, nghệ thuật của cả quốc gia, nơi tập trung những nhạc sĩ tân nhạc cùng những trí thức, các nhà thơ mới, học giả nổi tiếng.

Trong hai cuộc chiến tranh

Hà Nội chịu những biến cố phức tạp của lịch sử khoảng giữa thế kỷ 20. Năm 1940 Nhật Bản tấn công Đông Dương khiến Việt Nam phải nằm dưới sự cai trị của cả đế quốc Pháp và Nhật. Quân đội Nhật đảo chính Pháp. vào ngày 9/3/1945, tại Hà Nội. Nhưng chỉ 5 tháng sau, Nhật đầu hàng quân Đồng Minh, kết thúc cuộc Thế chiến thứ hai. Lực lượng Việt Minh vào thời điểm đó tổ chức thành công cuộc Cách mạng tháng Tám, buộc vua Bảo Đại thoái vị . Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, vào ngày 2/9/1945, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, lấy Hà Nội là thủ đô. Sau thời kì độc lập, thành phố Hà Nội chia thành các khu phố, đổi tên nhiều vườn hoa, đường phố, đại lộ Puginier đổi tên là Dân Chủ Cộng Hòa, đường Dr Morel đổi là Tự Do, đường Ollivier đổi là Hạnh Phúc, ...
Quân đội Pháp quay lại Đông Dương vào cuối năm 1945. Chiến tranh Đông Dương bùng nổ vào tháng 12 năm 1946 sau những thương lượng không thành.Thành phố Hà Nội nằm trong vùng kiểm soát của người Pháp. Quân Việt Minh lấy lại miền Bắc Việt Nam sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954. Trong thời gian này Hà Nội tiếp tục giữ vị trí thủ đô của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Lúc này thành phố gồm 4 quận nội thành với 34 khu phố, 37.000 dân và 4 quận ngoại thành với 45 xã, 16.000 dân.Bốn quận nội thành bị xóa bỏ và thay bằng 12 khu phố năm 1958. khu vực nội thành được chia lại thành 8 khu phố năm 1959, Hà Nội cũng có thêm 4 huyện ngoại thành. Tháng 4/1961, Quốc hội chủ trương mở rộng địa giới Hà Nội, sát nhập thêm một số xã của Hà Đông, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc và Hưng Yên vào địa phận thành phố . Lúc này Hà Nội có diện tích 584 km² và dân số là 91.000 người. Ngày 31/5/1961, bốn khu phố nội thành Đống Đa, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình, và 4 huyện ngoại thành Đông Anh,Thanh Trì, Gia Lâm, Từ Liêm được thành lập.
Hà Nội phải hứng chịu những cuộc tấn ác liệt công trực tiếp từ Hoa Kỳ Khi cuộc Chiến tranh Việt Nam leo thang.

Hà Nội đương đại

Sau khi thổng nhất đất nước 1975 Hà Nội tiếp tục giữ vai trò thủ đô của Việt Nam. Ngày 21 /12/1978, Quốc hội Việt Nam phê chuẩn mở rộng địa giới Hà Nội sáp nhập thêm 5 huyệnThạch Thất, Ba Vì, Đan Phượng,Hoài Đức Phúc Thọ, và thị xã Sơn Tây của tỉnh Hà Sơn Bình nhập vào Hà Nội. Cắt thêm Mê Linh, Sóc Sơn là hai huyện của tỉnh Vĩnh Phú nhập vào Hà Nội. Dân số Hà Nội lên tới con số 2,5 triệu người. Ranh giới Hà Nội lại được điều chỉnh tiếp tục ngày 12/8/1991, chuyển lại 5 huyện và 1 thị xã đã lấy của Hà Sơn Bình năm 1978 cho Hà Tây và Mê Linh được nhập vào tỉnh Vĩnh Phú. Hà Nội còn lại 4 quận nội thành và 5 huyện ngoại thành, với diện tích đất tự nhiên 924 km². Chính phủ ra Nghị định 69/CP ngày 28/10/1995, thành lập quận Tây Hồ trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 3 phường:Thụy Khuê, Bưởi, Yên Phụ thuộc quận Ba Đình và 5 xã:Nhật Tân, Tứ Liên, Xuân La, Quảng An, Phú Thượng thuộc huyện Từ Liêm. Ngày 26/11/1996, chính phủ ra Nghị định 74/CP thành lập quận Thanh Xuân có 5 phường: Thanh Xuân, Thanh Xuân Bắc, Kim Giang, Thượng Đình, Phương Liệt, 78,1 ha diện tích tự nhiên và 20.862 nhân khẩu của phường Nguyễn Trãi, 98,4ha diện tích tự nhiên và 5.506 nhân khẩu của phường Khương Thượng thuộc quận Đống Đa, toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của xã Nhân Chính thuộc huyện Từ Liêm và xã Khương Đình thuộc huyện Thanh Trì; cũng trong Nghị định này quyết định thành lập quận Cầu Giấy trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 4 thị trấn: Cầu Giấy, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân, Mai Dịch và 3 xã: Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa thuộc huyện Từ Liêm. Chính phủ ra Nghị định 132/2003/NĐ-CP ngày 6/11/2003, thành lập quận Long Biên gồm 10 xã: Giang Biên, Thượng Thanh, Việt Hưng,Gia Thụy, Ngọc Thụy, Long Biên, Hội Xá, Thạch Bàn, Bồ Đề..Thành lập quận Hoàng Mai gồm:Đại Kim, Định Công,Thịnh Liệt,Thanh Trì, Hoàng Liệt, Lĩnh Nam, Vĩnh Tuy,Yên Sở Trần Phú va một phần xã Tứ Hiệp thuộc huyện Thanh Trì cộng với một số phường thuộc quận Hai Bà Trưng.Tương Mai,Giáp Bát, Mai Động, Tân Mai, Hoàng Văn Thụ.
Từ cuối thập niên 1990, sau thời kỳ bao cấp, sự phát triển về kinh tế dẫn đến các khu vực ngoại ô Hà Nội nhanh chóng được đô thị hóa.
Hà Nội năm 2000, đã được UNESCO trao danh hiệu "Thành phố vì hòa bình". Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã tặng thưởng thành phố Hà Nội danh hiệu "Thủ đô anh hùng" vào ngày 4 /10. Với tuổi đời hơn 1000 năm, Hà Nội chính là thủ đô lâu đời nhất trong 11 thủ đô của các quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á.

Các danh nhân

Các lễ hội

Lễ hội Đống Đa
Hội Gióng Sóc Sơn
Lễ hội Phù Đổng
Lễ hội Chùa Hương
Lễ hội đền Cổ Loa
Hội thổi cơm thi Thị Cấm
Lễ hội đền Sóc
Lễ hội Võng La
Hội Lệ Mật
Lễ hội làng Cổ Trai
Lễ hội đền Đồng Nhân
Hội làng Đức Diễn
Lễ hội đền Ba Xã
Lễ hội Đền Và
Lễ hội Đền Đại Lộ
Lễ hội Miếu Mạch Lũng

Đặc sản

Cốm làng Vòng
Bánh tôm Hồ Tây
Phở
Bánh cuốn
Bún chả
Bún ốc
Chân gà nướng
Kem Hồ Tây
Nem lụi

Các địa danh nổi tiếng

Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Bảo tàng Hồ Chí Minh
Chùa Một Cột
Hồ Hoàn Kiếm
Văn Miếu Quốc Tử Giám
Đền Quán Thánh
Đền Ngọc Sơn
Nhà hát lớn Hà Nội
Hồ Tây
Làng lụa Vạn Phúc
Làng gốm Bát Tràng
Hoàng Thành Thăng Long
Làng Vòng
Chùa Hương
Phố cổ
Làng cổ Đường Lâm