Huyện Nam Đàn, Tỉnh Nghệ An

Huyện Nam Đàn là huyện nằm phía nam đông nam của tỉnh Nghệ An, Việt Nam.
Diện tích: 293,9 km²
Dân số: 159.000
Huyện Nam Đàn gồm thị trấn Nam Đàn và 23 xã: Hùng Tiến, Kim Liên, Khánh Sơn, Nam Cát, Nam Giang, Xuân Lâm, Nam Lĩnh, Hồng Long, Vân Diên, Xuân Hòa, Nam Thái, Nam Thanh, Nam Kim, Nam Anh, Nam Thượng, Nam Lộc, Nam Hưng, Nam Trung, Nam Nghĩa, Nam Phúc, Nam Cường, Nam Xuân, Nam Tân.

Sdt quan trọng

Bưu điện Nam Đàn: (0238) 8221319
UBND Nam Đàn: 0383.822131
BVDK Nam Đàn: (0238)3921288.
Khách sạn Hải Dương: 0383 822 403 – 0979 255 657- 0912 134 701
NH nông nghiệp và phát triển nông thôn: 063 3828364
Phòng vé hàng không VN: 063 3825413
Ga Vinh: (84-38) 3853426
Taxi Vinh: 038.3.84.84.84

Địa hình thời tiết

Huyện Nam Đàn nằm ở hạ lưu sông Lam. Kéo dài từ 18o 34’ đến 18o 47’ vĩ bắc và trải rộng từ 105o 24’ đến 105o 37’ kinh đông. Phía đông huyện Nam Đàn giáp với huyện Hưng Nguyên và huyện Nghi Lộc, phía tây Nam Đàn giáp với huyện Thanh Chương, phía bắc Nam Đàn giáp huyện Đô Lương, phía nam Nam Đàn giáp huyện Hương Sơn và huyện Đức Thọ tỉnh Hà Tĩnh. Huyện lỵ của Nam Đàn đóng ở Thị trấn Nam Đàn, trên đường quốc lộ 46 Vinh–Đô Lương, cách Thành phố Vinh 21 km về phía tây.
Thời tiết và khí hậu của huyện Nam Đàn tương đối khắc nghiệt. Lượng mưa hàng năm cao nhất là 2,228 mm, thấp nhất là 1,402 mm. Bão lụt thường xảy ra vào tháng 9 và tháng 10 dương lịch, gây úng lụt trên diện tích rộng, có lúc kéo dài trong một thời gian dài.

Lịch sử

Hán Vũ Đế (140-87 Tr.CN) diệt nhà Triệu, chiếm Nam Việt, chia tách nước Nam Việt thành các huyện. Huyện Hàm Hoan bao gồm vùng đất Nam Đàn ngày nay là một trong những huyện lớn của vùng đất thuộc quận Cửu Chân trước đó và Hàm Hoan chính là tên gọi đầu tiên của huyện Nam Đàn ngày nay. Thời Tam Quốc vùng đất này thuộc Đông Ngô (220-265 sau CN) và tên huyện được đổi thành Đô Giao.
Vua Lê Đại Hành trị vì đất nước từ năm 981 đến năm 1005 đã phân định lại địa giới hành chính và đã đổi tên huyện Hàm Hoan thành huyện Hoan Đường thuộc Hoan Châu.
Lý Thái Tổ sau khi dời đô ra Thăng Long đã đổi Hoan Châu thành châu Nghệ An năm 1036, huyện Hoan Đường vẫn giữ nguyên tên gọi như trước đó.
Hồ Quý Ly lên làm vua (1400-1401) đổi tên huyện Hoan Đường thành huyện Thạch Đường.
Nhà Minh xâm chiếm nước ta đã tách thành 3 huyện là Kệ Giang Thạch Đường và Sa Nam.
Nhà Hậu Lê đã sắp xếp lại bản đồ vào năm 1467 sau khi Lê Lợi đánh thắng quân Minh và huyện Hoan Đường được đổi tên thành huyện Nam Đường.
Vua Đồng Khánh lên làm vua năm 1886 vì vua có tên riêng là Nguyễn Phúc Đường nên chữ "Đường" được đọc chệch đi thành chữ "Đàn", cái tên Nam Đàn có từ đó.

Kinh tế- Giao Thông

Tài nguyên đất
Nam Đàn có 13 loại đất được chia thành 5 nhóm như sau:
+ Nhóm cát thô ven sông: có diện tích 384 ha, chiếm 1,3% tổng diện tích toàn huyện, phân bố rãi rác ở các xã ven sông Lam.
+ Nhóm đất phù sa hình thành do sự bồi đắp phù sa sông Lam, thuận lợi cho canh tác lúa nước, trồng Ngô. Nhóm đất phù sa có diện tích 10.282 ha.
+ Nhóm đất xám bạc màu: có diện tích 2.485ha,
+ Nhóm đất đỏ vàng: có diện tích 11.302 ha, trồng cây ăn quả, trồng rừng và trồng cây công nghiệp ngắn ngày như lạc, đậu đỗ.
+ Nhóm đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ 112ha, chủ yếu sử dụng cấy 1 vụ lúa.
Tài nguyên Nước
Nguồn nước mặt chủ yếu gồm hệ thống sông ngòi và hồ đập.
Sông Lam chảy qua địa phận Nam Đàn với chiều dài 16km, nguồn nước dồi dào và chất lượng tốt, được dùng làm nguồn nước cấp sinh hoạt. Ngoài ra trong huyện còn có 2 con kênh lớn là kênh thấp (sông Đào) và kênh Lam Trà và một số con suối nhỏ có nước quanh năm.
Trên địa bàn huyện Nam Đàn có trên 40 hồ đập lớn, nhỏ với trữ lượng hơn 19 triệu m3, trong đó có những hồ có trữ lượng khá lớn như: Tràng Đen, Cửa Ông (Nam Nghĩa); Đá Hàn, Thủng Pheo (Nam Hưng); Rào Băng, Thanh Thủy (Vân Diên); Hủng Cốc (Nam Thanh); Hao Hao, Ba Khe (Nam Lộc); Hồ Thành (Nam Kim), Vực Mấu (Khánh Sơn).
Huyện Nam Đàn thuộc khu vực thuần nông, việc cấp nước sinh hoạt được lấy chủ yếu từ sông Lam và giếng đào nên trữ lượng nước ngầm còn rất dồi dào, hầu như chưa bị khai thác. Do hệ thống nước mặt cũng chưa bị ô nhiễm đáng kể nên chất lượng nước ngầm của Nam Đàn tốt.
Tài nguyên rừng
Năm 2009, Nam Đàn có 7.816,83 ha đất lâm nghiệp, chiếm 26,58% tổng diện tích tự nhiên. Trong đó: đất rừng sản xuất là 3.621,41ha; rừng phòng hộ là 3.663,32 ha; rừng đặc dụng là 532,10 ha, gồm 2 khu: khu lăng mộ thân mẫu Chủ Tịch Hồ Chí Minh và khu di tích núi Chung được nhà nước đầu tư, tôn tạo và bảo vệ với chủng loại cây rừng phong phú.
Rừng Nam Đàn chủ yếu là thông nhựa, tập trung chính ở chân núi Đại Huệ và dãy núi Thiên Nhẫn. Rừng Nam Đàn cơ bản đáp ứng yêu cầu phòng hộ môi trường và tạo cảnh quan cho các di tích lịch sử văn hóa. Cùng với các hồ đập dọc các chân núi, rừng đã tạo nên nhiều ảnh quan đẹp phù hợp cho phát triển du lịch sinh thái.
Tài nguyên khoáng sản
Tài nguyên khoáng sản trên địa bàn huyện Nam Đàn không nhiều kể cả về chủng loại và trữ lượng. Gồm các loại khoáng sản sau:
- Đất sét làm vật liệu xây dựng: tập trung nhiều ở Nam Thái, Nam Giang, Nam Kim, Khánh Sơn, Nam Lĩnh,
- Cát vàng: tập trung dọc sông Lam
- Đá xây dựng: có trữ lượng khá lớn, tập trung ở dãy núi Đại Huệ. Tuy nhiên do môi trường sinh thái nên việc khai thác hạn chế, chỉ cho phép khai thác tại một số điểm của Nam Nghĩa, Nam Thanh, Nam Hưng
- Quặng sắt, mangan: Nam Đàn còn có các mỏ sắt, mangan ở dãy núi Thiên Nhẫn ( Nam Lộc, Nam Tân, Nam Lộc, Khánh Sơn) tuy nhiên trữ lượng ít, hàm lượng thấp.
Tài nguyên sinh vật
Nam Đàn có nguồn tài nguyên sinh vật rất phong phú, ngoài các loại cây trồng truyền thống, như: ngô, Lúa, khoai, đậu đỗ, sắn và các loại cây ăn quả: Hồng, nhãn, chanh, chuối, vải, xoài, cam, quýt...Đặc biệt ở huyện Nam Đàn có diện tích đất lâm nghiệp 7.816,83 ha với nhiều cây rừng có nguồn gen quý, như: trám, Thông, keo,...
Nam Đàn có các làng nghề như Làng mộc nề Nam Hoa, làng rèn Quy Chính, làng tương Tự Trì, làng nón Đông Liệt, các làng dệt Xuân Hồ, Xuân Liễu, Tầm Tang, làng nồi đồng Bố Đức,Bố Ân, làng gạch ngói Hữu Biệt, làng dầu bông, dầu lạc Đan Nhiệm, Đồng Trung. Còn Tương Nam Đàn thì thôn xã nào cũng làm để ăn hàng ngày.

Văn hóa du lịch

Danh nhân:Hồ Chí Minh, Mai Thúc Loan, Phan Bội Châu, Thám hoa Nguyễn Đức Đạt; Đình nguyên, Đình nguyên Tiến sĩ Vương Hữu Phu, Cụ phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc, Thám hoa Nguyễn Văn Giao đời Nguyễn; Danh họa Nguyễn Tư Nghiêm, Nhà khoa học Tạ Quang Bửu, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn, Bộ trưởng Tạ Quang Ngọc, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thứ Trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo GS. TSKH Bành Tiến Long, Thứ trưởng bộ tư pháp-Hiệu trưởng trường đại học Luật HN PGS TS Hoàng Thế Liên, giáo sư hóa học Nguyễn Thạc Cát, Giáo sư Nguyễn Văn Trương (anh hùng lao động), Giáo sư Nguyễn Thúc Hào, Giáo sư Nguyễn Văn Ngọ, Giáo sư Phạm Như Cương, Giáo sư Nguyễn Văn Hường, Giáo sư Nguyễn Đình Bảng, Giáo Sư toán học Tạ Quang Hải nguyên chủ nhiệm khoa Toán Đại học Vinh; Giáo sư Nguyễn Thúc Hải, Giáo sư Nguyễn Xuân Quỳnh, Trưởng đoàn đàm phát Thương Mại Việt Mỹ Nguyễn Đình Lương, Phó Viện Trưởng VKSND tối cao Dương Thanh Biểu; Giáo sư Tiến sĩ Phạm Thị Ngọc Yến-ĐHBK Hà Nội; Đại tá, PGS.TS Trần Đình Mai Giảng viên Học viện Lục Quân Đà Lạt, Anh hùng tình báo quân đội Trần Huyền, Tổng giám đốc Binh đoàn Trường Sơn: Thiếu tướng Lương Sỹ Nhung, Nhà văn, dịch giả: Ông Văn Tùng, PGS.TS Trần Văn Thụy giảng viên trường đại học y khoa Hà Nội. Tiến Sỹ Trần Đình Hiếu nguyên vụ trưởng UB Kế hoạc Nhà Nước, Thiếu tướng Nguyễn Phong Phú Phó chính uỷ quân khu 4, Tiến Sỹ Trần Đình Phương Vụ trưởng Bộ Văn Hoá-TT, Nghệ sĩ xuất sắc của Liên đoàn nhiếp ảnh Thế giới (FIAP): Hà Hữu Đức; PGS.TS Sử học Nguyễn Quang Hồng.
Ở Nam Đàn tồn tại những làn điệu ví phường vải, ví dặm đò đưa. Các tập tục văn hóa ở Nam Đàn có thể quan sát tại các lễ hội như lễ hội đình Hoành Sơn, lễ rước hến Thanh Đàm, lễ hội đền Mai Hắc Đế và lễ hội Làng Sen trước và trong dịp kỷ niệm ngày sinh Hồ Chí Minh.
Trong các thắng cảnh ở Nam Đàn có núi Đại Huệ, đền vua Bà, núi Thiên Nhẫn, đình Đông Sơn, khu du di tích Kim Liên, đình Dương Liễu, đình Hoành Sơn, đình Trung Cần, Đền thờ Nhạn Pháp, Mộ Lê Hồng Sơn, Nhà lưu niệm Phan Bội Châu và Đền Tán Sơn xã Xuân Hòa, Mộ và Đền thờ Mai Hắc Đế, Đình Hoành Sơn, Đình Trung Cần, Mộ Tống Tất Thắng, Mộ La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, Thành Lục Niên,
Đặc sản
Cam Vinh, Chả rươi, Cháo lươn Vinh, Nước chè xanh, Măng chua Anh Sơn, Nộm chợ Vinh, Kẹo Cu Đơ, Ốc xào, Chè Hùng Sơn, món lạp cá, bánh đa vừng Đô Lương, tiết canh ong, cá mòi sông Lam, Đặc sản ''ruốc'' rươi ở Hưng Nguyên, Bánh cuốn nóng, Rượu nếp Hưng Tân, Ốc xào, Cà pháo, và món ăn được chế biến bằng nguồn sản vật của địa phương như: cá lăng,lợn đen, cá mát, gà đen, bò giàng, nặm nhọoc, pìa; các loại rau quả như: măng đắng, xoài, cà ngọt, khoai sọ, bí đỏ, bí xanh, mận, đào, các loại rau rừng mang đậm hương vị đặc trưng của núi rừng, Vùng núi Đại Huệ, Thiên Nhẫn có sản phẩm chè xanh thơm ngon, Giò Me Nam Đàn.. ...